Alternatywne sposoby leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to przewlekły stan zapalny stawów dotykający do 1 % populacji. Choroba zazwyczaj rozwija się po osiągnięciu przez chorego dorosłości, powodując bolesny obrzęk oraz – w niektórych przypadkach – ubytki kostne i deformację stawów. Jest to choroba nieuleczalna,a u wielu pacjentów nie stwierdza się odpowiedzi na leki mające kontrolować przebieg choroby. Celem finansowanego przez UE projektu SmallDrugRheuma (Discovery of Immune Therapeutic Targets and Immunomodulators for the Development of Novel Therapies in Rheumatoid Arthritis) jest wypełnienie tej luki w leczeniu. „Zamiast koncentrować się na celu, w swoich badaniach zajmuję się zintegrowaniem wiedzy fachowej z zakresu immunologii oraz najnowocześniejszych technologii badań przesiewowych leków”, stwierdza Iria Gomez-Tourino, starsza stypendystka z grupy Biofarma, działająca pod nadzorem Mabel Lozy, profesor na Uniwersytecie w Santiago de Compostela w Hiszpanii pracującej w tamtejszym Centrum Badawczym Medycyny Molekularnej i Chorób Przewlekłych, CiMUS. „Celem ostatecznym jest stworzenie obiektywnego, skoncentrowanego na leku podejścia do rozpoznawania nowatorskich immunomodulacyjnych substancji, które można będzie wykorzystać w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów”. Gomez-Tourino rozpoczęła prowadzenie badań dzięki wsparciu z programu „Maria Skłodowska-Curie”.
Przewaga csLMPCh
Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów w większości przypadków łagodzi się, podając leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh) dostępne w różnych klasach. Na przykład konwencjonalne syntetyczne leki modyfikujące przebieg choroby (ksLMPCh) skutecznie łagodzą objawy zapalenia, lecz nie hamują postępów choroby ani nie działają na jej przyczynę. Mimo że biologiczne LMPCh (bLMPCh) lepiej sprawdzają się, jeśli chodzi o remisję choroby, u 20–40 % pacjentów nie obserwuje się reakcji na te leki lub znaczącej poprawy. „Ewidentnie potrzebne są alternatywne sposoby leczenia”, komentuje Gomez-Tourino. „Taką alternatywą są celowane syntetyczne LMPCh (csLMPCh)”. Leki csLMPCh mają postać niewielkich cząsteczek o niskiej masie cząsteczkowej. Jako że można ukierunkować je na elementy wewnątrzkomórkowe, terapia zwiększa zakres ścieżek leczenia celowanego. Ponadto przewagą leków csLMPCh jest możliwość podania doustnego, dzięki czemu pacjenci chętniej stosują się do zaleceń i wzrasta skuteczność leczenia. Dodatkowo ich produkcja jest tania.
Na drodze do skuteczniejszego leczenia RZS
Gomez-Tourino wciąż pracuje nad zidentyfikowaniem nowych leków csLMPCh zwalczających reumatoidalne zapalenie stawów. Wykorzystując bogate biblioteki związków chemicznych konsorcjum na rzecz europejskiej infrastruktury badawczej EU-OPENSCREEN oraz Uniwersytetu w Santiago de Compostela, a także zaawansowane know-how grupy-gospodarza z zakresu opracowywania leków, badaczka osiągnęła już liczne ważne rezultaty. Jednym z nich było opracowanie, miniaturyzacja i walidacja kilku technologii oznaczania związków, bazujących na komórkach jednojądrzastych z krwi obwodowej. Procedura oznaczania polega na laboratoryjnej ocenie jakościowej lub pomiarze zawartości, objętości bądź aktywności wybranego związku. „To nieocenione, ultranowoczesne badanie translacyjne na potrzeby wysokoprzepustowych badań związków obejmujących główne komórki z zawiesiny”, wyjaśnia Gomez-Tourino. „Ma ono zastosowanie nie tylko do naszego projektu, ale również do prac całej społeczności naukowej”. Kolejnym ważnym wynikiem jest utworzenie czegoś, co badaczka nazywa „biblioteką związków immunomodulacyjnych”. Biblioteka ta obejmuje listę 16 związków o nieopisanym dotąd działaniu immunomodulacyjnym. „12 z tych związków ogranicza wydzielanie prozapalnej cytokiny, będącej jednym z głównych powodów obrzęku stawów i powikłań w RZS”, podsumowuje Gomez-Tourino. „Z tego powodu mogą one przyczynić się do kontrolowania stanów zapalnych”. Badaczka zajmuje się obecnie walidacją wyników badań poprzez ocenę przeciwzapalnego działania kandydatów na leki w komórkach pochodzących od trzech grup pacjentów z RZS: wcześniej nieleczonych, reagujących na leczenie oraz niereagujących na leczenie. Następnie projekt zajmie się wczesnym etapem prac nad udostępnieniem leku pacjentom, realizując założenia, u których podstaw leży dobro pacjentów.
Słowa kluczowe
SmallDrugRheuma, reumatoidalne zapalenie stawów, RZS, immunologia, program „Maria Skłodowska-Curie”, leki przeciwreumatyczne, LMPCh, celowane syntetyczne LMPCh, csLMPCh