Kompleksowy zestaw narzędzi wspierających naturalne łagodzenie ryzyka związanego z wodą
Realizacja finansowanego ze środków UE projektu NAIAD umożliwiła poszerzenie wiedzy na temat rozwiązań typu NBS w oparciu o konkretne i powtarzalne metody służące usprawnieniu strategii zarządzania ryzykiem powodzi i suszy i łagodzenia go na obszarach miast i zlewni. Systemy zabezpieczenia naturalnego pozwalają określić wartość, jaką mają zabezpieczenie i ochrona zapewniane przez zasoby przyrodnicze oraz wynikające z nich dodatkowe korzyści. Wycena tej wartości służy przekształceniu ich w realne systemy zapewniające usługi w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Elena López Gunn, koordynatorka naukowa projektu NAIAD oraz dyrektorka przedsięwzięcia ICATALIST, tłumaczy: „Projekt NAIAD koncentruje się na tym, jak pomóc społeczeństwu w lepszym przygotowaniu się i zwiększeniu swojej odporności na zagrożenia naturalne, biorąc pod uwagę wartość prewencyjną (wartość ochronną przyrody) obejmującą uniknięte szkody i dodatkowe korzyści”.
Sprawdzone narzędzia oceny skuteczności rozwiązań NBS
W trakcie czteroletnich prac prowadzonych we współpracy z 24 partnerami zespół projektu NAIAD zdołał opracować i zoperacjonalizować koncepcję wartości zabezpieczenia oferowanego przez przyrodę. W tym celu wykorzystał szereg narzędzi i metod biofizycznych, społecznych i ekonomicznych oraz finansowych, które pomagają ocenić skuteczność rozwiązań NBS w łagodzeniu ryzyka związanego z wodą. Stworzony w ramach projektu zestaw obejmuje też narzędzia ułatwiające integrację wszystkich informacji w celu opracowania systemów zabezpieczenia naturalnego. Proces powstał we współpracy z zainteresowanymi stronami, w tym z przedstawicielami rządów, miast, zlewni, firm ubezpieczeniowych, środowiska naukowego i organizacji pozarządowych, a następnie został przetestowany w drodze dziewięciu scenariuszy demonstracyjnych. Jeśli chodzi o ocenę biofizyczną, opracowano zestaw narzędzi EcoActuary – grupę ogólnodostępnych narzędzi internetowych, w tym narzędzie wspomagające podejmowanie decyzji, narzędzie do planowania inwestycji i szereg urządzeń monitorujących wykorzystujących internet rzeczy. Zestaw narzędzi umożliwia mapowanie globalnego ryzyka powodzi, przewidywanie rezultatów naturalnych interwencji w zakresie ograniczania strat wskutek powodzi oraz ocenę wymaganych inwestycji w kapitał naturalny. Z kolei inteligentny system Smart wykorzystuje otwarte oprogramowanie rejestrujące w czasie rzeczywistym dane środowiskowe pochodzące z urządzeń zwanych FreeStation – niedrogich stacji do samodzielnego montażu, służących do ciągłego monitorowania i krótkoterminowego prognozowania. Mark Mulligan z King’s College London, uczelni partnerującej projektowi, zaznacza: „Testy pokazały, że na przykład rolnictwo regeneracyjne niesie ze sobą znaczące dodatkowe korzyści, takie jak magazynowanie wody dzięki ograniczeniu stosowania orki czy zwiększenie różnorodności biologicznej gleby i ilości materii organicznej”. Uzupełnieniem tego zestawu narzędzi i metod do wielkoskalowego modelowania jest narzędzie CAT do tworzenia modeli zagrożeń i oceny szkód, opracowane przez francuski zakład reasekuracji CCR, a także narzędzie do szybkiej oceny w celu ewaluacji opłacalności strategii łagodzenia skutków powodzi, opracowane przez instytut INRAE.
Skuteczne rozwiązania współtworzone z zainteresowanymi stronami dla uzyskania maksymalnych korzyści
Jeśli chodzi o ocenę społeczną, podejście partycypacyjne i planowanie adaptacyjne, podczas działań pilotażowych z udziałem zainteresowanych stron opracowano i przetestowano szereg metod i narzędzi. Pierwsze w tym zestawie jest narzędzie do oceny katalogu rozwiązań NBS na podstawie różnych kryteriów wyboru, drugie to narzędzie modelowania partycypacyjnego opracowane przez instytut CNR-IRSA w celu zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron w integracyjny i sprawiedliwy proces projektowania, a trzecim narzędziem jest ustrukturyzowany, modułowy protokół współpracy z zainteresowanymi stronami umożliwiający kierowanie całym procesem. Ostatnie ma z kolei postać zintegrowanego narzędzia do modelowania opartego na współpracy, które pozwala na wspólne projektowanie rozwiązań za pomocą metod planowania adaptacyjnego. Zostało ono przetestowane na przykładzie warstwy wodonośnej Mediny we współpracy z agencją zarządzającą dorzeczem Duero jako użytkownikiem końcowym. Jeśli chodzi o ocenę ekonomiczną, w ramach projektu opracowano zintegrowaną ocenę stosunku korzyści do kosztów, która uwzględnia szacowanie unikniętych szkód. Phillipe Le Coent z francuskiego instytutu geologicznego BRGM, będącego partnerem projektu, twierdzi: „Działania demonstracyjne pokazały, że koszty wdrożenia rozwiązań NBS są niższe niż w przypadku szarych rozwiązań. Jednak koszty inwestycji i konserwacji nie są kompensowane przez ograniczenie szkód powodziowych. Dlatego dodatkowe korzyści mają tak kluczowe znaczenie dla finansowania NBS”. W związku z tym ramy finansowania w dziedzinie bezpieczeństwa wodnego, opracowane przez instytut DELTARES, mogą się okazać cennym wsparciem dla społeczności inwestorów w infrastrukturę i zwolenników rozwiązań NBS w opracowywaniu dostosowanych do potrzeb rozwiązań finansowych dla projektów dotyczących integrowania zielonej i szarej infrastruktury. Ponadto narzędzie Nature Assurance Scheme stworzone przez ICATALIST może pomóc w opracowaniu wykonalnych modeli biznesowych, w których dany zestaw powiązanych korzyści równoważyłby poniesione nakłady, a także w identyfikowaniu inteligentnych regulacji (m.in. w sektorze ubezpieczeń), które mogą zachęcać do zbiorowych działań w celu łagodzenia ryzyka za pomocą NBS. López Gunn podsumowuje: „Dzięki opłacalnym (finansowo) i wykonalnym (technicznie) systemom zabezpieczenia naturalnego projekt NAIAD pozwala określić wartość zdrowych i w pełni funkcjonujących ekosystemów, przyczyniając się do ograniczenia ryzyka związanego z wodą, jednocześnie pomagając zwiększyć odporność społeczeństwa na skutki zmiany klimatu, a co za tym idzie ogólną odporność oraz zdolność reagowania na zagrożenia związane z wodą dzięki wdrożeniu NBS”.
Słowa kluczowe
NAIAD, NBS, woda, powódź, system zabezpieczenia naturalnego, Natural Assurance Scheme, ubezpieczenie, zmiana klimatu, wartość zabezpieczenia, susza, zlewnie, rozwiązania oparte na zasobach przyrody, rolnictwo regeneracyjne
