Kennis delen om koolstofvastlegging in de bodem en gezonde bodempraktijken te stimuleren
Bodems vormen het grootste koolstofreservoir op aarde: met een geschatte hoeveelheid van 2 300 gigaton. Dit is twee tot drie keer meer dan de hoeveelheid koolstof in de lucht. In gezonde bodems worden grote hoeveelheden koolstof opgeslagen als organische koolstof in de grond (SOC). Dit biedt fantastische mogelijkheden in de strijd tegen de door de mens veroorzaakte klimaatverandering, aangezien via stabiliseringsmechanismen in organisch materiaal koolstof gedurende decennia tot zelfs millennia kan worden opgeslagen. Hoewel er aanzienlijke belangstelling is voor de voordelen van koolstofopslag in de bodem, neemt de acceptatie van landbouwpraktijken voor bodemverbetering nog geen hoge vlucht. Het door de EU ondersteunde project CIRCASA (Coordination of International Research Cooperation on soil CArbon Sequestration in Agriculture), dat samenwerkt met boeren over de hele wereld, ontdekte dat sociaaleconomische factoren de belangrijkste beperking vormen. De voornaamste zorgen waren: extra kosten (met weinig ondersteuning voor toegang tot technologie), gebrekkige mogelijkheden om koolstof in de bodem te monitoren en onvoldoende algemene kennis van optimale werkwijzen. “Hoewel de belemmeringen verschillen, afhankelijk van nationale omstandigheden, kwamen de zienswijzen in grote mate overeen”, vertelt projectcoördinator Jean-François Soussana van het Franse Nationaal onderzoeksinstituut voor landbouw, voeding en milieu (INRAE), die het project host. “Wat we nodig hebben, is meer kennis en adviesdiensten, betere beschikbaarheid van indicatoren en hulpmiddelen, verhoogde bewustwording onder het publiek en financiële ondersteuning voor de overgang naar duurzamere landbouwpraktijken.” CIRCASA identificeerde prioriteiten voor onderzoek en technologie, en kennishiaten om zo een wetenschappelijke basis te vormen voor een strategische onderzoeksagenda (SRA) op het gebied van vastlegging van organische koolstof in landbouwgronden. De benadering rust op vier pijlers. In de eerste plaats is dit onderzoek naar belangrijke processen met betrekking tot koolstof in de bodem. In de tweede plaats wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een internationale standaard voor het monitoren van de SOC-balans, ondersteund door bodemgegevens, teledetectie en modellering. In de derde plaats ondersteuning voor agro-ecologische innovaties (zoals diepwortelende gewassen, verbeterde machines en organische meststoffen) om koolstof in de bodem op te slaan. En in de laatste plaats het creëren van een gunstig klimaat. Dit omvat tevens de kennis van boeren.
Interdisciplinair en hypermodern onderzoek
In een bedekte bodem neemt de hoeveelheid organisch materiaal, en daarmee de hoeveelheid koolstof, toe. In dat opzicht is het belangrijk om braakliggend land te voorkomen. Zeker omdat dit tevens leidt tot erosie. Agro-ecologie, regeneratieve landbouw, boslandbouw, conserveringslandbouw en landschapsbeheer zijn slechts enkele praktijken die naar de lokale situatie kunnen worden aangepast en die essentieel zijn voor bodemgezondheid en koolstofvastlegging. Nuttige technieken zijn onder andere: gebruik van bodembedekkende gewassen; bodem voeden met meststoffen en compost; en herstel van gewassen, weilanden en ontboste gronden, enzovoort. “Ons project heeft een kennisbrug over meerdere continenten gecreëerd, waarbij belanghebbenden op het gebied van koolstofopslag in de bodem en onderzoekers uit Australië, Brazilië, China, Rusland en de Verenigde Staten, maar ook Colombia, Costa Rica, Kenia, Madagaskar, Zuid-Afrika en Tanzania betrokken zijn”, voegt Soussana toe. Het team zette een kennisinformatiesysteem op, op een open samenwerkingsplatform, als online-bibliotheek voor kennis van koolstofopslag in de bodem. Dit platform dient tevens als sociaal netwerk voor de leden. Een internationaal onderzoeksconsortium, bestaand uit de Europese Commissie, financieringsinstanties, onderzoeksorganisaties, openbare instanties en de private sector werd door CIRCASA opgezet om projecten en programma’s te coördineren.
Duurzaam bodembeheer
De onderzoekssynergieën van CIRCASA leveren een bijdrage aan belangrijke initiatieven. Het delen van technieken voor koolstofvastlegging in de bodem is gunstig voor de nationaal bepaalde bijdragen, ter ondersteuning van het Akkoord van Parijs betreffende klimaatverandering. Het bereiken van duurzaam bodembeheer is cruciaal voor de Europese Green Deal en de door de EU voorgestelde missie ‘Caring for soil is caring for life’ (‘Zorgen voor de bodem is zorgen voor leven’), die ervoor moet zorgen dat in 2030 75 % van de bodem gezond is. Met doelstelling 2.1 moet verlies van koolstof in ontgonnen grond ongedaan worden gemaakt. Bodems spelen tevens een centrale rol in de Duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties, zoals doelstelling 15.3 betreffende herstel van aangetaste bodems. Via het CIRCASA-netwerk krijgt de technologie al een impuls, met het in kaart brengen van koolstof in de bodem en de ontwikkeling van kosteneffectieve systemen voor monitoring, rapportage en verificatie. “De praktijken moeten uiteindelijk door miljoenen boeren worden aanvaard. Een van de resultaten van COVID-19 is de hoge deelname aan online-bijeenkomsten; veel deelnemers merkten dat dit hun voorkeur had. Men wil duidelijk veranderen!” aldus Soussana.
Keywords
CIRCASA, bodem, koolstof, organische koolstof in de grond, koolstofvastlegging, klimaatverandering, aanpassing, beperking, agro-ecologie, regeneratieve landbouw, boslandbouw, conserveringslandbouw, landschapsbeheer, gewassen, boeren