Η κοινοτική επιστήμη αυξάνει τη συμμετοχή του κοινού
Η παραδοσιακή επιστημονική επικοινωνία πολλές φορές δεν δίνει την ευκαιρία να ακουστεί η γνώμη του γενικού κοινού, ενώ δημιουργούνται εμπόδια όσον αφορά την αλληλεπίδραση με την επιστήμη με τρόπο που να είναι ουσιαστικός για το κοινό. «Η επιστήμη συνεργασίας δίνει την ευκαιρία για γνήσια διμερή επικοινωνία μεταξύ της επιστήμης και της κοινωνίας,» δηλώνει ο Muki Haklay από το έργο DITOs (Doing It Together science). Για την επικοινωνία με το κοινό, το έργο διοργάνωσε 829 δημόσιες εκδηλώσεις σε 3 χρόνια, εξασφαλίζοντας πάνω από μισό εκατομμύριο διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις και ακόμα 3 300 000 μέσω διαδικτύου. Οι δραστηριότητες αφορούσαν δύο θεματικά πεδία: τον βιολογικό σχεδιασμό και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Το DITOs βασίστηκε στο μοντέλο συμμετοχής κυλιόμενης σκάλας. Σύμφωνα με αυτήν την έννοια, η αλληλεπίδραση του κοινού με την επιστήμη μπορεί να αυξηθεί ή να μειωθεί με το πέρασμα του χρόνου, ανάλογα με το στάδιο της ζωής τους, τους πόρους, τις ικανότητες, τις γνώσεις και τα ενδιαφέροντα.
Μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε δραστηριότητες
Το μοντέλο του DITOs έχει επτά επίπεδα συμμετοχής, που κυμαίνονται από την παθητική κατανάλωση γνώσεων, για παράδειγμα μέσω της τηλεόρασης, μέχρι πιο ενεργό συμμετοχή, όπως η συμμετοχή σε έργα της επιστήμης των πολιτών. «Θέλαμε να προσδιορίσουμε ευκαιρίες ώστε να μετακινήσουμε άτομα προς τα πάνω ή προς τα κάτω σε ένα επίπεδο που να ταιριάζει στην περίπτωσή τους. Ξεκινώντας από το μέρος όπου βρίσκονται οι άνθρωποι, και όχι τραβώντας τους εκεί όπου βρίσκεται η επιστήμη, εξασφαλίζονται ουσιαστικές και μακροπρόθεσμες αλληλεπιδράσεις με την επιστήμη,» εξηγεί ο Haklay από το Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου (UCL), που διαχειρίζεται το έργο. Οι εταίροι του έργου αξιοποίησαν τόσο υπάρχοντα δίκτυα και δραστηριότητες επικοινωνίας για να συνδεθούν με μέλη του κοινού, με ένα ευρύ φάσμα τακτικών από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι εμφανίσεις σε μουσεία ή φεστιβάλ. Το DITOs παρείχε επίσης υποστήριξη στους εταίρους με μικρή εμπειρία στην επιστήμη των πολιτών, για παράδειγμα ενσωματώνοντας διαδραστικές ευκαιρίες για το κοινό σε προγραμματισμένες εκδηλώσεις όπως εκθέσεις. «Εξατομικεύσαμε τις επιστημονικές δραστηριότητες ανάλογα με τον εταίρο, σχεδιάζοντας τον τρόπο επικοινωνίας με ανθρώπους και μέρη που συνήθως δεν είναι εύκολη η επικοινωνία με παραδοσιακές μεθόδους,» επισημαίνει ο κ. Haklay. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν το Λεωφορείο της Επιστήμης, που συντονίστηκε από τη φιλανθρωπική οργάνωση Waag. Τα μέλη της κοινότητας της επιστημονικής επικοινωνίας ανέλαβαν να οδηγήσουν το λεωφορείο σε όλη την Ευρώπη, κάνοντας 17 στάσεις σε κοινοτικά κέντρα, μικρές κωμοπόλεις, δημόσια φεστιβάλ και μουσεία. Τα συμμετοχικά εργαστήρια σε αυτές τις τοποθεσίες προσέφεραν εννέα δραστηριότητες, μεταξύ αυτών, πειράματα για την παρασκευή γιαουρτιού (σεμινάρια διδασκαλίας για τα βακτήρια) και αντηλιακού (διερεύνηση των ιδιοτήτων των ακτίνων του ηλίου). Οι οδηγίες ήταν διαθέσιμες σε πολλές γλώσσες, και οι εμπειρίες κοινοποιούνταν μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Άλλες επιτυχημένες πρωτοβουλίες ήταν το BioBlitz, που ήταν μέρος της City Nature Challenge, στο πλαίσιο της οποίας οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν σε συγκεκριμένα μέρη και χρησιμοποιούσαν την εφαρμογή iNaturalist για τη συλλογή δεδομένων βιοποικιλότητας. Το πανευρωπαϊκό δίκτυο BioBlitz συστάθηκε για την κοινοποίηση αυτών των εμπειριών.
Ένα βήμα για τη μετάβαση
Ένα από τα σημαντικότερα κληροδοτήματα του DITOs είναι η διεύρυνση της Επιστημονικής Ένωσης Ευρωπαίων Πολιτών (ECSA), που συνεχίζει το έργο της, ιδίως με την ανάπτυξη της πλατφόρμας the EU-Citizen.Science. «Η ECSA αποτελεί πλέον τον κατεξοχήν οργανισμό για έργα της επιστήμης των πολιτών, που πολλές φορές γίνονται μέλη της ένωσης ώστε να αυξάνουν το κοινό στο οποίο απευθύνονται,» επισημαίνει ο κ. Haklay. Η ECSA έλαβε μέρος στη συζήτηση σχετικά με την επιστήμη των πολιτών στο πλαίσιο του θεματολογίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ανοιχτή Επιστήμη. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το DITOs έδωσε ανατροφοδότηση σχετικά με τη συμμετοχή του κοινού και της στρατηγικές χρηματοδότησης του εθνικού χορηγού για επιστημονικά έργα, UKRI. Στην Ιταλία, συνέβαλε στη σύσταση ενός δικτύου ερευνητών και επαγγελματιών της επιστήμης των πολιτών, που επί του παρόντος ασκεί επιρροή στην εθνική πολιτική για την επιστήμη. Τα αποτελέσματα του έργου έχουν ήδη δημοσιευτεί ευρέως, και ένα ευρύ φάσμα εκθέσεων πολιτικής και κατευθυντήριες γραμμές από το έργο είναι διαθέσιμες ηλεκτρονικά.
Keywords
DITOs, συμμετοχή, επιστήμη των πολιτών, κοινωνία, βιοποικιλότητα, πολιτική
