Walka z brutalnym ekstremizmem poprzez badanie czynników sprzyjających lub zapobiegających radykalizacji
Brutalny ekstremizm jako zjawisko społeczne zyskuje coraz większe zainteresowanie środowiska naukowego zarówno w Unii Europejskiej, jak i na świecie. Uczeni skupiają się jednak głównie na strukturalnych i indywidualnych czynnikach sprzyjających powstawaniu ruchów hołdujących ekstremistycznej przemocy. Jak dotąd niewiele uwagi poświęcono jednak dynamice społecznej, która wpływa na powstawanie brutalnych form ekstremizmu, podobnie jak takie skrajne ideologie wpływają na daną społeczność. Zatem konieczne jest lepsze zrozumienie roli, jaką odgrywają społeczności, a zwłaszcza znaczenia czynników, które sprawiają, że pewne wspólnoty stają się odporne na wpływ brutalnego ekstremizmu.
Próba zrozumienia złożonej kwestii brutalnego ekstremizmu
Finansowany przez Unię Europejską projekt PAVE ma na celu wypełnienie luk w wiedzy na temat tego, jak lokalne społeczności sprzyjają lub zapobiegają procesom radykalizacji na tle religijnym lub etnopolitycznym, które mogą przerodzić się w brutalny ekstremizm. „Dzięki pozyskaniu nowych informacji na temat sposobów, w jakie społeczności lokalne mogą przeciwdziałać radykalizacji, zapewniamy cenną wiedzę dotyczącą narzędzi i mechanizmów, które UE i inne zainteresowane strony mogą wykorzystać w zarządzaniu poszczególnymi czynnikami i kontekstami związanymi z brutalnym ekstremizmem”, wyjaśnia koordynatorka projektu Véronique Dudouet, starsza doradczyni ds. badań w niemieckiej Fundacji Berghof. Zespół projektu PAVE przeprowadził badania terenowe i studia przypadków na terenie Bałkanów (Bośnia i Hercegowina, Kosowo, Macedonia Północna, Serbia) oraz w regionie Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej – MENA (Irak, Liban, Tunezja). Przeprowadzone badania skupiały się na dynamice politycznej, roli państwa oraz znaczeniu historycznych konfliktów w kontekście inicjowania i kontynuowania działań, które mieszczą się w definicji brutalnego ekstremizmu. Uczeni przyjrzeli się również roli edukacji religijnej i obywatelskiej oraz wpływom mediów. Wyniki pokazują, że czynniki te pełnią dwojaką rolę. Każdy z nich może zarówno podsycać, jak i łagodzić przejawy ekstremistycznej przemocy. Zależy to od kontekstu i sposobu zaangażowania odpowiednich podmiotów. „Podatność i odporność to dwie strony jednego medalu”, zauważa Dudouet.
Zaangażowanie lokalnych podmiotów w poszukiwanie skutecznych środków zapobiegawczych
Wyniki badań pokazują również, że inicjatywy w zakresie zapobiegania brutalnemu ekstremizmowi mogą być skuteczne tylko wtedy, gdy nad rozwiązaniem tego problemu współpracują ze sobą podmioty takie jak organizacje społeczeństwa obywatelskiego, formalni i nieformalni przywódcy religijni, przedstawiciele rządu i administracji, agencje bezpieczeństwa i edukatorzy. Najważniejsze rezultaty badań przedstawiono w sprawozdaniu z projektu. Partnerzy projektu stworzyli zestaw narzędzi dotyczący międzyregionalnych czynników wpływających na podatność lub odporność poszczególnych społeczności żyjących w diasporze na terenie Europie. Jest on skierowany do szerokiego grona odbiorców, zwłaszcza do władz publicznych i praktyków działających w obszarze zapobiegania ruchom ekstremistycznym, integracji społecznej, spójności społecznej, programów międzykulturowych i edukacji. Wraz z zestawem narzędzi opracowano interaktywną mapę ryzyka i odporności przedstawiającą dynamikę transnarodowej radykalizacji postaw w UE, na Bałkanach Zachodnich oraz w regionie MENA.
Zwiększanie wewnętrznej odporności społeczności
W kolejnym sprawozdaniu z projektu nakreślono wytyczne dotyczące polityki na potrzeby wielostronnej współpracy w zakresie zapobiegania brutalnemu ekstremizmowi. Ponadto opracowano dokumenty orientacyjne dotyczące wszystkich siedmiu krajów objętych badaniem, w których przedstawiono konkretne, ukierunkowane i możliwe do wdrożenia zalecenia mające na celu zwiększenie odporności społecznej na zjawisko brutalnego ekstremizmu. Uczeni prowadzą obecnie projekt pilotażowy obejmujący pięć modułów szkoleniowych. Są to moduły dostępne zarówno przez internet, jak w formie stacjonarnej, a każdy prowadzący szkolenie ma możliwość dostosowania ich do konkretnych potrzeb grupy docelowej. „Wyniki projektu PAVE zwiększają świadomość na temat ciągłego zagrożenia, jakim jest zjawisko brutalnego ekstremizmu oraz wszelkie jego przejawy, które ewoluują wzdłuż trajektorii ideologicznych i tożsamościowych, zwłaszcza że przybiera on na sile wraz z pogłębiającą się polaryzacją społeczną w państwach MENA, Bałkanów Zachodnich i UE”, podsumowuje Dudouet.
Słowa kluczowe
PAVE, brutalny ekstremizm, Bałkany, MENA, ekstremizm, odporność, radykalizacja, odporność społeczna
