Opracowanie manifestu dotyczącego skutecznego dziennikarstwa naukowego
Skuteczna komunikacja naukowa wspiera zasady demokracji, zapewniając obywatelom dostęp do wysokiej jakości informacji umożliwiających im dokonywanie osądów opartych na dowodach. Jednak często obywatele mają do czynienia ze zjawiskiem, które w publikacjach ONZ nazywane jest „infodemią” – zalewem informacji w środowiskach cyfrowym i fizycznym, gdzie sprzeczne ze sobą głosy często przyczyniają się do alarmizmu, polaryzacji, a nawet prawdziwej dezinformacji, co nie ma nic wspólnego z budowaniem zdrowego środowiska informacyjnego. W obliczu globalnych wyzwań, do jakich należy między innymi kryzys klimatyczny, istnieje wyraźna potrzeba stworzenia ram obejmujących zasady, standardy i odpowiednie wskaźniki służące dziennikarstwu naukowemu i komunikacji naukowej. Projekt ENJOI umożliwił współpracę naukowców, dziennikarzy i osób propagujących zaangażowanie obywatelskie w całej Europie w ramach sieci, która zaowocowała stworzeniem zestawu standardów, zasad i wskaźników na potrzeby identyfikacji i wspierania skutecznego dziennikarstwa naukowego. W ramach projektu powstał również manifest dotyczący skutecznej otwartej komunikacji naukowej. „Wyniki projektu ENJOI bardzo dobrze wpisują się w ideę promowania otwartej i przejrzystej nauki oraz komunikacji naukowej jako kluczowego narzędzia w walce z dezinformacją w Europie”, mówi Elisabetta Tola, dyrektorka generalna włoskiej firmy formicablu i koordynatorka projektu ENJOI.
Odkrywanie najlepszych praktyk w dziennikarstwie naukowym
Uczestnicy projektu ENJOI realizowali swoje badania dwutorowo. Pierwszym z zadań był przegląd literatury mający na celu zebranie istniejących standardów dziennikarskich wskazanych przez autorów, twórców projektów i instytucje. Drugie zadanie polegało na analizie relacji między naukowcami a mediami, aby określić, czy istnieją konkretne zachęty, które mogą wspierać działania komunikacyjne podejmowane przez naukowców. Jeśli chodzi o ten drugi aspekt, badacze skupili się również na zaleceniach, które mogłyby ułatwić zaangażowanie naukowców w upowszechnianie informacji. Zestaw standardów, zasad i wskaźników został opracowany na podstawie serii warsztatów z udziałem ponad 50 praktyków, docelowych użytkowników i innych osób zainteresowanych dziedziną komunikacji naukowej. Warsztaty odbyły się w Belgii, Włoszech, Portugalii i Hiszpanii i posłużyły do zbadania różnic między krajami Europy Południowej a krajami Europy Północnej i Środkowej. Dzięki tym połączonym, multidyscyplinarnym wysiłkom zespół projektu ENJOI stworzył matrycę standardów, zasad i wskaźników na potrzeby skutecznej otwartej komunikacji naukowej. Szablon zawiera kluczowe informacje dotyczące metodologii i praktyki, a także etyki i działania w interesie publicznym. „Jednym z najważniejszych ustaleń projektu ENJOI było odkrycie zapotrzebowania na prawdziwe włączenie”, zauważa Tola. „Nie tylko w znaczeniu modnego hasła, ale dogłębnego procesu, którego celem jest uwzględnienie wielu poziomów dyskryminacji we współczesnej nauce, działanie na rzecz usunięcia barier i dopuszczenie różnych perspektyw”.
Manifest dotyczący komunikacji naukowej
Na podstawie wspomnianych standardów, zasad i wskaźników zespół projektu ENJOI stworzył manifest dotyczący skutecznej otwartej komunikacji naukowej, który wspiera krytyczne myślenie, umiejętność korzystania z mediów i świadomość cyfrową wśród osób zajmujących się komunikacją naukową. Nie mniej ważnym osiągnięciem projektu ENJOI jest „Obserwatorium” – centralna internetowa platforma do promowania szkolenia i współpracy w całym ekosystemie komunikacji naukowej, która będzie działać nadal po zakończeniu projektu. Zespół nie tylko wykorzystuje i analizuje wyniki projektu ENJOI, ale również rozszerza ich zakres w celu opracowania, przetestowania i oceny dwóch pakietów innowacyjnych narzędzi praktycznych, zawierających między innymi kursy szkoleniowe, zestawy narzędzi, wytyczne dotyczące zwalczania informacji wprowadzających w błąd i dezinformacji, inspirujące e-booki dla naukowców i seminaria internetowe. Po zakończeniu projektu wszystkie rezultaty zostaną włączone do finansowanego ze środków UE projektu COALESCE, aby osiągnąć ostateczny cel projektu ENJOI, jakim jest poprawa jakości komunikacji naukowej oraz wspieranie budowania zdolności i współpracy. Wysiłki te przełożą się na zbudowanie lepiej poinformowanego i bardziej odpornego społeczeństwa demokratycznego.
Słowa kluczowe
ENJOI, otwarta nauka, komunikacja, ramy, narzędzia, szkolenia, deklaracja, standardy, zasady