Komunikacja naukowa – wspieranie obywateli w procesie dyskursu na temat nauki
Otaczający nas świat staje się coraz bardziej złożony, w związku z czym mieszkańcy Europy i świata coraz częściej stają w obliczu sytuacji, w których muszą podejmować decyzje wymagające zrozumienia zagadnień naukowych, na których opierają się różne problemy. Dokonywanie świadomych wyborów dotyczących zagadnień takich, jak zmiana klimatu, energetyka, pandemia COVID-19, systemy żywnościowe czy szczepienia wymaga otwartej dyskusji publicznej opartej na faktach, a także rozwiewania obaw obywateli. U podstaw rosnącej potrzeby zapewnienia jakości i wiarygodności komunikacji naukowej leżą dwie kluczowe zmiany, które nieustannie postępują. Pierwszą z nich jest pogłębiający się niedobór dziennikarzy zajmujących się komunikacją naukową, co przekłada się na ograniczenie krytycznej oceny badań oraz pogorszenie jakości doniesień prasowych dotyczących nauki. Drugą jest niespodziewany i gwałtowny rozwój mediów internetowych, który eksperci ONZ określają mianem „infodemii”. Wprawdzie zjawisko to umożliwiło docieranie informacji naukowych do szerokiego grona odbiorców, często jednak odbywa się to bez jakiegokolwiek nadzoru redakcyjnego czy weryfikacji faktów, co ma zwykle miejsce w tradycyjnych mediach. Badania przeprowadzone przez Eurobarometr pokazują, że mieszkańcy UE mają na ogół bardzo pozytywne zdanie o nauce i naukowcach, ale ponad połowa z nich uważa, że naukowcy powinni częściej kontaktować się z decydentami i społeczeństwem. Komisja Europejska wspiera działania na rzecz otwartej nauki, które koncentrują się na rozpowszechnianiu wiedzy, gdy tylko jest ona dostępna. Komunikacja naukowa ma kluczowe znaczenie dla realizacji tego celu. Na łamach najnowszej broszury CORDIS Results Pack znajdziesz osiem projektów, które mają na celu realizację tych założeń, sfinansowanych w ramach programu Nauka ze społeczeństwem i dla społeczeństwa stanowiącego element inicjatywy „Horyzont 2020”. Program ten obejmował inwestycje o łącznej wartości niemal 10 milionów euro w ramach zaproszenia do składania wniosków zatytułowanego Analizy i badania roli komunikacji naukowej. Projekty badają takie kwestie, jak jakość komunikacji naukowej, zaufanie do świata nauki oraz spowalnianie rozprzestrzeniania się i ograniczanie wpływu błędnych informacji, dezinformacji i fałszywych informacji. Łącząc dziennikarzy i osoby zajmujące się komunikacją naukową, naukowców, grupy społeczeństwa obywatelskiego, ekspertów branżowych i decydentów politycznych, czyli pięć grup składających się na pięciokrotną helisę, konsorcja projektowe opracowały innowacyjne sposoby na przybliżenie świata nauki społeczeństwu. Każdy z tych projektów dotyczył konkretnego aspektu komunikacji naukowej. Zaufanie do nauki jest kluczową kwestią dla demokracji i jej odporności na zagrożenia. Z tego powodu zespoły projektów CONCISE, ENJOI i TRESCA pracowały nad zagadnieniem wzmacniania tego zaufania oraz wykorzystania go do walki z dezinformacją. Zespoły projektów GlobalSCAPE i QUEST zajęły się badaniami oraz pracami nad bardziej skutecznymi narzędziami dla komunikatorów naukowych. Pozostałe projekty koncentrowały się na skuteczniejszym angażowaniu społeczeństwa w działania związane z komunikacją naukową. Projekty NEWSERA i ParCos badały wysiłki mające na celu zaangażowanie obywateli w proces naukowy poprzez warsztaty partycypacyjne; z kolei konsorcjum projektu RETHINK skupiło się na analizach kierunków rozwoju komunikacji naukowej w reakcji na postępującą cyfryzację społeczeństw. Oprócz indywidualnych sukcesów, zespoły projektowe wykazały się wzorową współpracą, pracując wspólnie nad wykorzystaniem możliwości i pokonywaniem przeszkód związanych z pandemią, a także nad wspólną publikacją wyników badań. Dobrze poinformowane społeczeństwo jest kluczem do wolności. Dzięki lepszej komunikacji naukowej możemy zwiększyć jakość i skuteczność interakcji między naukowcami, mediami głównego nurtu oraz przedstawicielami społeczeństwa, co pozwoli nam położyć mocniejsze podwaliny pod nasze demokracje.