Różnorodność biologiczna wybrzeży: strażnik ziemskich ekosystemów
Prawie połowa ludności na świecie żyje w promieniu 100 km od morskich obszarów przybrzeżnych, czerpiąc nieocenione korzyści z ich ekosystemów. Ekosystemy morskie i przybrzeżne odgrywają też kluczową rolę we wspieraniu różnorodnej działalności gospodarczej, przede wszystkim rybołówstwa. Ekosystemy te wykazują niezwykłą odporność i zdolność do adaptacji do zmian środowiskowych za sprawą różnych mechanizmów. Jednym z nich, jest różnorodność biologiczna, która wyróżnia się jako kluczowy wskaźnik witalności ekosystemu, obejmujący spektrum organizmów od zwierząt po drobnoustroje i rośliny. Ekosystemy są jednak poddawane rosnącej presji wynikającej ze zmiany klimatu i działalności człowieka, w szczególności związanej z nadmierną eksploatacją. Prowadzi ona do zmian w równowadze ekologicznej i utraty różnorodności biologicznej. Zagrożone są procesy ekologiczne umożliwiające świadczenie usług ekosystemowych, które mogłyby pomóc nam złagodzić skutki zmiany klimatu.
Oparte na zasobach przyrody rozwiązania przeciwdziałające degradacji ekosystemów morskich i przybrzeżnych
Te coraz poważniejsze zagrożenia stały się inspiracją do podjęcia działań dla uczestników finansowanego przez UE projektu MaCoBioS. W jego ramach badano rozwiązania oparte na zasobach przyrody w zakresie ochrony i zrównoważonego zarządzania ekosystemami morskimi i przybrzeżnymi przed skutkami zmiany klimatu. Pierwszym krokiem było określenie związku między zmianą klimatu, różnorodnością biologiczną i usługami ekosystemowymi. „Rozwiązania oparte na zasobach przyrody nie są jednolite, są zależne od kontekstu i wymagają zindywidualizowanego podejścia”, podkreśla Cindy Cornet, członkini zespołu koordynującego projekt. Naukowcy opracowali ramy, które mają pomóc praktykom w wyborze interwencji najbardziej odpowiedniej do danego wyzwania społecznego, któremu chcą sprostać, ekosystemów i ich stanu ekologicznego, a także usług, które zapewniają. Od morskich obszarów chronionych po działania na rzecz odbudowy koralowców – rozwiązania mają na celu ochronę ekosystemów przy jednoczesnym zaspokojeniu potrzeb społecznych. „Kluczem do wdrożenia tych strategii jest zaangażowanie interesariuszy, zwłaszcza społeczności lokalnych”, dodaje badacz.
Monitorowanie zdolności ekosystemu do radzenia sobie ze zmianą klimatu
Monitorowanie odporności ekosystemów na zmianę klimatu wymaga stosowania zróżnicowanych wskaźników. W oparciu o przegląd piśmiennictwa zespół określił krytyczne progi dla różnych ekosystemów, takie jak temperatury bielenia raf koralowych lub stopień, w jakim lasy namorzynowe są w stanie tolerować wzrost poziomu mórz. „Zastosowanie różnorodnych wskaźników, w tym zmiennych molekularnych i zmiennych na poziomie ekosystemu, umożliwia całościowe zrozumienie wpływu zmiany klimatu”, stwierdza badacz Ewan Trégarot. Ponadto, naukowcy wykorzystali paleoklimatologię, aby prześledzić wzrost gatunków koralowców na przestrzeni wielu dziesięcioleci i stuleci w odniesieniu do określonych czynników stresogennych. Zaletą tej metody jest to, że umożliwia ona obserwacje w skali czasowej lepiej odpowiadającej zmianie klimatu. Modelowanie predykcyjne i uczenie maszynowe pomogły ponadto w prognozowaniu przyszłych warunków panujących w ekosystemach, umożliwiając ocenę ich długoterminowej odporności.
Kształtowanie globalnych polityk w zakresie zmiany klimatu
Zespół MaCoBioS zgromadził zestaw narzędzi i ram pomagających decydentom. Cornet przekonuje, że najważniejszym osiągnięciem projektu jest zintegrowany model teoretyczny, mający na celu udzielenie odpowiedzi na kluczowe pytania i ułatwienie wdrażania rozwiązań opartych na zasobach przyrody. Kluczowe rezultaty projektu i perspektywy dotyczące różnorodności biologicznej i zmiany klimatu zostały przedstawione na konferencji UNFCCC COP27, natomiast współpraca z Unią Afrykańską zwróciła uwagę na potencjał przywracania naturalnych siedlisk przybrzeżnych i morskich dla przyszłości afrykańskiego rybołówstwa. Powstałe w projekcie rozwiązania oparte na zasobach przyrody wpisują się także w realizację misji UE zakładającej odbudowę oceanów i wód do 2030 r. „Projekt MaCoBioS wnosi istotny wkład w podnoszenie globalnej świadomości na temat transformacyjnego potencjału rozwiązań opartych na zasobach przyrody w zakresie ochrony siedlisk przybrzeżnych”, dodaje Pierre Failler, dyrektor Centre for Blue Governance na Uniwersytecie w Portsmouth.
Słowa kluczowe
MaCoBioS, zmiana klimatu, rozwiązanie oparte na zasobach przyrody, bioróżnorodność, ekosystem morski i przybrzeżny, paleoklimatologia, rafa koralowa, las namorzynowy