Czy powinniśmy pozbyć się komarów na dobre?
„Jeśli chodzi o szczury, to faktycznie dobrze jest je eliminować na obszarach, na które zostały sztucznie wprowadzone”, mówi Jérémy Bouyer, dyrektor ds. badań we francuskiej organizacji badań rolnych i współpracy międzynarodowej (CIRAD). „Komary z gatunków Aedes albopictus i Aedes aegypti można by w zasadzie uznać za latające szczury”. Komary przenoszą choroby, takie jak malaria i żółta febra, powodujące śmierć milionów ludzi. Rozwijają się wszędzie tam, gdzie znajduje się stojąca woda – od bagnisk po wodę zamkniętą w plastikowych śmieciach, puszkach po napojach i starych oponach. „Jeśli wyeliminujemy coś, co niedawno wprowadziliśmy do środowiska, faktycznie przywracamy stan równowagi”, mówi Bouyer. „Kiedy jednak mamy do czynienia z gatunkiem endemicznym, warto zadać sobie pytanie, czy pozbycie się go byłoby rzeczywiście rozsądne”. Każdy organizm w ekosystemie ma do odegrania określoną rolę, a jego usunięcie może wywołać efekt domina w łańcuchu pokarmowym: drapieżnik polujący na jedno zwierzę jest zwykle pokarmem dla innego. Zniknięcie jednego gatunku może osłabić cały ekosystem, a nawet spowodować jego załamanie się. W przypadku komarów nie wydaje się to być zbyt poważnym problemem, ponieważ żywiące się nimi drapieżniki – ptaki, pająki i ważki – zjadają też inne owady. Jednak rola komarów w ekosystemie nie ogranicza się jedynie do bycia pożywieniem. Weźmy na przykład gatunek Anopheles gambiae, wektora malarii w Afryce. Larwy tego rodzimego gatunku są żywicielami i organizmami zjadającymi bakterie uważane za istotne dla gleb bagnistych, stąd ich wyeliminowanie może mieć nieprzewidziane konsekwencje dla mikrobiomu. Wiele gatunków komara może pełnić role, których jeszcze nie poznaliśmy.
Zrzucanie komarów z powietrza
Pojawianie się nowych technologii oznacza, że pytanie o to, czy powinniśmy eliminować komary, przestaje być jedynie czysto akademickie. Technologie te umożliwiają na przykład wypuszczanie bezpłodnych samców komarów hodowanych na farmach, aby zapobiec rozmnażaniu się samic, oraz sztuczne mechanizmy nadpisywania genów, które szybko rozprzestrzeniają bezpłodność samców w populacji. W ramach projektu MOSQUAREL, wspieranego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych, Bouyer z zespołem opracowali drony pozwalające na zrzucanie z powietrza bezpłodnych owadów. Dzięki nim programy uwalniania bezpłodnych osobników są znacznie bardziej skuteczne w porównaniu ze stosowaniem metody polegającej na uwalnianiu komarów z otwartych klatek przewożonych samochodami.
Dylematy etyczne
Mechanizmy nadpisywania genów zostały przetestowane w laboratoriach, ale jeszcze nie w terenie. Wynika to między innymi z obaw, że zmodyfikowane geny mogłyby rozprzestrzenić się na podobne gatunki komarów. Zdaniem Bouyera wszystkie nowe technologie spotykają się z mniejszymi lub większymi obawami: „Wszyscy się martwią, bo mają do czynienia czymś nowym”. Naukowcy i opinia publiczna będą z pewnością nadal dyskutować nad aspektami etycznymi i praktycznymi eliminacji najbardziej problematycznych gatunków komarów. Bouyer twierdzi, że trzeba jednak rozważyć użycie alternatywnych metod – innych niż powszechne dotąd stosowanie szkodliwych środków owadobójczych – ponieważ nierzadko zabijają one wiele innych gatunków, a czasem nie są wcale szkodliwe dla docelowego gatunku. „W regionie Paryża przypadkowo doprowadziliśmy do zmniejszenia bioróżnorodności motyli o 90%”, mówi. Więcej informacji o badaniach prowadzonych przez Bouyera: Wykorzystanie dronów do wypuszczania bezpłodnych komarów
Słowa kluczowe
MOSQUAREL, komary, eliminacja, mechanizmy nadpisywania genów, technologie, środki owadobójcze, dylematy etyczne, ekosystem