Jak wyewoluowały cechy ozdobne u samic
Ze względu na swój odizolowany charakter i unikatowe gatunki odległe wyspy są cennymi naturalnymi laboratoriami umożliwiającymi badanie skomplikowanych procesów ewolucyjnych. Jedną ze szczególnych cech, na które wpływ ma życie na wyspie, są cechy ozdobne, które przyciągają partnerów i są często związane z sukcesem rozrodczym. Historycznie rzecz biorąc, badania nad ptakami koncentrowały się na ozdobach u samców, ponieważ rzucają się one w oczy: jaskrawe upierzenie lub wyszukane śpiewy. Jednak w regionach tropikalnych rozpowszechnione są również ozdoby u samic – choć pozostają stosunkowo słabo zbadane. „Cechy samic, takie jak śpiew i kolorowe upierzenie, są nie tylko obecne u ptaków śpiewających, ale prawdopodobnie są ich cechami prymitywnymi, co sugeruje, że ozdoby u samic ewoluowały pod wpływem bezpośredniej presji selekcyjnej”, wyjaśnia Ana V. Leitão(odnośnik otworzy się w nowym oknie), badaczka podoktorancka w CIBIO. „Samice, podobnie jak samce, mogą korzystać z cech ozdobnych w takich przypadkach, jak rywalizacja o partnerki, miejsca gniazdowania lub dominacja społeczna”, dodaje. Aby zweryfikować te historyczne uprzedzenia, Leitão zbadała zmiany w ozdobach samic i samców w ramach finansowanego przez UE projektu EvoColorIsla(odnośnik otworzy się w nowym oknie), próbując zrozumieć, w jaki sposób kolonizacja wysp może wpływać na ich ewolucję.
Analizy porównawcze i ukierunkowane eksperymenty w terenie
Leitão współpracowała przy tworzeniu kompleksowego zbioru danych obejmującego wszystkie wyspiarskie gatunki endemiczne(odnośnik otworzy się w nowym oknie) i ich najbliższych kontynentalnych krewnych, a następnie rozszerzyła go podczas wizyty badawczej w Naturalis Biodiversity Center(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w Holandii. Tam zebrała dodatkowe dane dotyczące upierzenia na podstawie zachowanych okazów ptaków i zbadała dotychczasowe piśmiennictwo naukowe. „Pozwoliło mi to zbadać wzorce ekspresji ornamentów u różnych gatunków zarówno w środowisku kontynentalnym, jak i wyspiarskim oraz ocenić, w jaki sposób różne czynniki mogły wpłynąć na ewolucję ubarwienia”, wyjaśnia. Równolegle Leitão przeprowadziła serię eksperymentów w ramach kampanii badań terenowych, która objęła Maderę, Azory (São Miguel) i Wyspy Kanaryjskie (Teneryfę i Fuerteventurę), a także Portugalię kontynentalną. Eksperymenty te miały na celu poznanie percepcji wśród dziko żyjących zwierząt. Dla 12 gatunków – sześciu par ptaków wyspiarskich i ich najbliższych krewnych z kontynentu – stworzyła naturalnej wielkości drukowane przestrzennie modele wzorowane na prawdziwych okazach muzealnych, które następnie ręcznie pomalowała i zweryfikowała kolorystycznie za pomocą spektrofotometrii i modelowania wizualnego. Część eksperymentów sprawdzała, czy ptaki wyspiarskie są mniej zagrożone przez drapieżniki, a inne badały reakcje behawioralne na samice i samce ptaków modelowych, aby przekonać się, jak interakcje społeczne i konkurencyjne różnią się między wyspami a kontynentem.
Wstępne wyniki
Jedno z kluczowych ustaleń dotyczyło tego, że ptaki na wyspach wydają się być pod mniejszą presją ze strony drapieżników niż te na kontynencie. Wstępne wyniki sugerują także, że samce i samice różnie reagują na obecność rzekomo ozdobnych rywali, co wskazuje na potencjalnie zależną od płci rolę cech ozdobnych w interakcjach społecznych. Jednocześnie u niektórych gatunków samice zachowują lub nawet zwiększają swoje cechy ozdobne, co sugeruje, że są one aktywnie selekcjonowane – być może przez zmniejszone drapieżnictwo lub zwiększoną konkurencję społeczną.
Poszerzenie wiedzy na temat ekologii wysp
„Liczę, że wyniki te przyczynią się do bardziej zrównoważonego i inkluzywnego zrozumienia ewolucji cech poprzez podkreślenie roli obu płci, szczególnie w systemach takich jak wyspy, gdzie warunki często znacznie się różnią”, mówi Leitão. W szerszym ujęciu badania te podważają długo utrzymujące się założenia, takie jak to, że rozbudowane cechy są przede wszystkim napędzane przez samce lub nieprzystosowawcze u samic – tymczasem okazuje się, że mogą one być funkcjonalne i podlegać selekcji. „Spostrzeżenia te mogą przyczynić się do rozwoju zarówno teorii ewolucji, jak i strategii ochrony, zwłaszcza w przypadku zarządzania izolowanymi lub wrażliwymi populacjami w unikatowych ekologicznie warunkach”, twierdzi Leitão. Obecnie badaczka ubiega się o dalsze finansowanie, aby rozszerzyć badania na ewolucję pieśni samic na wyspach.
