Podejścia do mapowania Atlantyku oparte na współpracy
Zrozumienie stanu ekosystemów głębinowych — i tego, jak mogą ewoluować w przyszłości — ma kluczowe znaczenie dla opracowania skutecznych i ukierunkowanych strategii ochrony. Ambitny projekt iAtlantic(odnośnik otworzy się w nowym oknie) miał na celu wzmocnienie tych wysiłków poprzez zastosowanie najnowocześniejszych technologii monitorowania i szeroką współpracę transatlantycką. Najważniejsze jest to, że lepsze zrozumienie funkcjonowania naszych oceanów przyniesie korzyści wszystkim. „Jeśli chcesz zrozumieć, w jaki sposób ekosystemy głębinowe są ze sobą powiązane, niezbędna jest współpraca międzynarodowa” — mówi koordynator projektu Murray Roberts z Uniwersytetu w Edynburgu(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w Wielkiej Brytanii. „Dzielenie się wiedzą specjalistyczną, sprzętem, infrastrukturą, danymi i personelem było najważniejszym elementem podejścia iAtlantic”. Oprócz europejskiego know-how, projekt korzystał z wiedzy specjalistycznej krajów takich jak Kanada, Brazylia, RPA i USA. Miał prawdziwie atlantycki zasięg, sięgając od krańców Argentyny na południu po Islandię na północy, a także od wschodnich wybrzeży Kanady i Brazylii po zachodnie krańce Europy i Afryki.
Transatlantyckie badania głębinowe
Projekt iAtlantic był również kulminacją prawie dekady owocnych transatlantyckich badań głębinowych, będących kontynuacją finansowanego ze środków UE projektu ATLAS(odnośnik otworzy się w nowym oknie), którego koordynacją również zajmował się Roberts. W latach 2016–2020 w ramach projektu ATLAS odkryto 12 nowych dla nauki gatunków, dokonano także innych istotnych odkryć. Jak wyjaśnia Roberts: „W przypadku tego projektu mieliśmy dostęp do sprzętu morskiego naszego amerykańskiego partnera, Uniwersytetu Karoliny Północnej, który udało się zainstalować na statku kanadyjskim. Przez rok dostarczyło nam to cennych danych na temat ekosystemów gąbek głębinowych w Arktyce”. Wyniki tego transatlantyckiego projektu zostały wykorzystane w traktacie ONZ różnorodność biologiczna na obszarach znajdujących się poza jurysdykcją krajową(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (BBNJ), prawnym porozumieniu międzynarodowym mającym na celu ochronę oceanów.
Specjalistyczna wiedza na pokładzie
Począwszy od 2019 r., projekt iAtlantic kontynuował i rozwijał te prace, korzystając z utworzonej już mocnej sieci badawczej. Jednym z ekscytujących aspektów było wykorzystanie wiedzy z Brazylii i Republiki Południowej Afryki, co pozwoliło objąć monitorowaniem południową część Oceanu Atlantyckiego. „Kluczowym wkładem naszych amerykańskich partnerów, oprócz wiedzy naukowej, był dostęp do statku” — wyjaśnia Roberts. „Statki są naprawdę drogie. Jedna przyzwoita ekspedycja morska trwająca miesiąc i wyposażona w najnowocześniejszy sprzęt może kosztować około 1 miliona euro”. Zaangażowanie partnerów z drugiego brzegu Atlantyku umożliwiło europejskim badaczom skorzystanie z istniejącej infrastruktury, w zamian za wniesienie europejskiej wiedzy specjalistycznej. Amerykańscy partnerzy projektu obejmowali National Oceanic and Atmospheric Administration, Uniwersytet Stanu Oregon, Temple University oraz Bermuda Institute of Ocean Studies, powiązany z Uniwersytetem Stanu Arizona. Projekt iAtlantic skupił się na 12 kluczowych strefach(odnośnik otworzy się w nowym oknie) o międzynarodowym znaczeniu dla ochrony przyrody na Oceanie Atlantyckim i wysłał do tych miejsc ponad 80 międzynarodowych misji. Zarejestrowano dane i pobrano próbki. Przeprowadzono nawet zdalne eksperymenty na dnie morskim w głębinach. Kulminacją projektu było największe sympozjum, jakie kiedykolwiek zwołano w celu omówienia wdrożenia traktatu BBNJ — zapoczątkowało serię sympozjów, która trwa do dziś(odnośnik otworzy się w nowym oknie).
Współpraca z USA w zakresie monitorowania głębin morskich
Ważnym rezultatem projektu iAtlantic było stworzenie planu(odnośnik otworzy się w nowym oknie) wspólnych badań Atlantyku. Plan ten przedstawia pomysły na zachęcanie do transatlantyckiego podejścia badawczego, zauważając, że „międzynarodowa współpraca i finansowanie są integralną częścią wspierania polityki naukowej mającej na celu ochronę ekosystemów oceanicznych, które wykraczają poza granice jurysdykcji”. „Współpraca między różnymi krajami i dyscyplinami ma kluczowe znaczenie” — zauważa Roberts. „Jeśli biolodzy chcą zrozumieć, gdzie rozwijają się gatunki takie jak koralowce głębinowe i gąbki, muszą współpracować z fizykami oceanów i modelarzami, aby zrozumieć, w jaki sposób dociera do nich żywność i jak prądy oceaniczne przenoszą ich larwy przez ocean. Projekt dokonał znacznych postępów w pokonywaniu izolacji dziedzin, aby odpowiedzieć na te pytania. A odpowiedzi na nie mają fundamentalne znaczenie dla projektowania połączonych ekologicznie obszarów chronionych”. Z punktu widzenia polityk wyniki projektu pomogły dostarczyć informacji na potrzeby sojuszu na rzecz badań nad Atlantykiem(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (AAORIA). Roberts ma nadzieję, że jako globalne forum dyskusji i badań, AAORIA stanie się kluczowym sposobem kontynuowania współpracy UE-USA w zakresie monitorowania głębin morskich.