Najważniejsze wiadomości - Finlandia, ojczyzna nauki
W ciągu ostatniej dekady Finlandia stworzyła jeden z najskuteczniejszych sektorów badawczo-rozwojowych w Europie, a obecnie nieustannie plasuje się w europejskiej czołówce pod względem innowacji. Fińskie przedsiębiorstwa, takie jak Nokia oraz producent gier Rovio, są znane w branży, podczas gdy fińskie uniwersytety i instytuty badawcze systematycznie dokonują przełomowych odkryć: przykładowo, zespół naukowców z Uniwersytetu Wschodniej Finlandii ('University of East Finland') ogłosił niedawno odkrycie szczepionki, która być może pozwoli wyeliminować alergie, podczas gdy badacze z Uniwersytetu Aalto ('Aalto University') opracowali metodę wytwarzania wyświetlaczy optycznych z wody i cienkiej warstwy powietrza. Nie ulega wątpliwości, że Finlandia stała się liderem w zakresie nauki i technologii dzięki dopracowanej polityce innowacji oraz finansowaniu badań naukowych ze środków publicznych, za pośrednictwem organizacji takich jak Fińska Agencja ds. Finansowania Technologii i Innowacji ('Finnish Funding Agency for Technology and Innovation' - Tekes) oraz Fiński Fundusz na rzecz Innowacji ('Finnish Innovation Fund' - SITRA), a także dzięki wsparciu ze strony Unii Europejskiej. Uniwersytet Aalto jest koordynatorem kilku finansowanych przez UE projektów, które być może będą mieć znaczący wpływ na przyszłe losy Internetu. Naukowcy uczestniczący w projekcie Pursuit (1) bazują na nowoopracowanej koncepcji Internetu przyszłości, skupiając się na tworzeniu powiązań pomiędzy informacjami, zamiast łączyć ze sobą maszyny. W podejściu tym pojęcie "co" staje się ważniejsze niż "kto". Naukowcy w następujący sposób opisują wysokopoziomowe koncepcje, na których bazują: "Wyobraźcie sobie Państwo system zaprojektowany pod kątem dostosowywania swych zachowań i swego interfejsu do zmieniających się potrzeb społecznych oraz wymagań użytkowników. Innymi słowy wyobraźcie sobie system zaprojektowany tak, by jego zachowanie odzwierciadlało zachowanie społeczeństw". Łącząc ze sobą informację w oparciu o model publikuj/subskrybuj ('publish/subscribe'), uczestnicy projektu Pursuit pragną zapewnić dynamiczny dostęp do informacji w dowolnym czasie oraz zwiększyć bezpieczeństwo i poprawić poufność danych dzięki przetwarzaniu ich w oparciu o polityki. Powyższe cele doskonale uzupełniają się z pracami realizowanymi w ramach innego, finansowanego przez UE projektu, któremu przewodzi Uniwersytet Aalto i w którym uczestniczy fińskie przedsiębiorstwo informatyczne Futurice oraz partnerzy z Francji, Włoch i Szwajcarii. Uczestnicy projektu Scampi (2) skupili się nie na łączeniu ze sobą informacji, ale na łączeniu zasobów komputerowych, niezależnie od czasu i lokalizacji. Wraz z upowszechnianiem się urządzeń przenośnych, takich jak smarfony, netbooki, PDA oraz aparaty cyfrowe, często wyposażonych w różnorakie mechanizmy łączności bezprzewodowej, uczestnicy projektu Scampi analizują sposoby łączenia oraz wydajnego grupowania zasobów oferowanych przez wiele urządzeń na raz, niezależnie od czasu i lokalizacji. Osiągnięcie powyższego celu pozwoli użytkownikom nie tylko uzyskać dostęp do zasobów obliczeniowych oferowanych przez posiadane przez nich urządzenia, ale także pozwoli w sposób oportunistyczny, a jednocześnie poufny i bezpieczny, korzystać z zasobów oferowanych przez inne urządzenia znajdujące się w zasięgu. Bazując na świadomości społecznej oraz na sieciach społecznościowych użytkownik mógłby na przykład edytować zdjęcie na swoim smartfonie, wykorzystując do tego znacznie większą moc obliczeniową oferowaną przez komputer przenośny należący do innej osoby, siedzącej w danej chwili w tej samej kawiarni. Wpływ technologii TIK na społeczeństwo Społeczne implikacje, wpływy oraz zastosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) stanowią centralne zagadnienie innego projektu koordynowanego przez Finów. Uczestnicy inicjatywy ICTeCollective (3), której przewodzi Wydział Nauk Ścisłych Uniwersytetu Aalto ('Aalto University School of Science') próbują znaleźć odpowiedź na następujące pytanie: "Jakie zmiany społeczne powoduje pojawienie się nowych form komunikacji?" Analizując zarówno platformy służące do współpracy, takie jak Wikipedia, jak i portale społecznościowe, takie jak Facebook, czy też komunikację za pośrednictwem krótkich wiadomości tekstowych (SMS), naukowcy zaangażowani w projekt ICTeCollective prowadzą przełomowe badania nad implikacjami i konsekwencjami nowoczesnych form komunikacji w odniesieniu do więzi społecznych. Badacze pragną wykorzystać swą wiedzę i doświadczenie, w celu opracowania nowych metod analizowania, pojmowania oraz modelowania systemów, w których technologie TIK ingerują w struktury społeczne, skupiając się na przykład na wzorcach zachowań, a także na dynamice oraz siłach napędowych struktur społecznych, zarówno w skali jednostki, jak i w skali dużych systemów społecznych. Wraz z pozostałymi formami komunikacji, Internet umożliwił każdej osobie łatwe udostępnianie informacji oraz treści, niezależnie od motywacji. Przykładowo, aplikacje typu peer-to-peer (P2P), pozwalające dzielić się plikami, nierzadko miały złą opinię ze względu na piractwo internetowe. Jednak ta sama technologia, która od wielu lat pomaga użytkownikom Internetu nielegalnie dzielić się muzyką, grami oraz filmami wideo, z pominięciem praw autorskich, być może w przyszłości będzie pomagać dostawcom treści ('content providers') przesyłać strumieniowane filmy wideo do milionów użytkowników jednocześnie, wykorzystując zaledwie ułamek przepustowości, której wymagają tradycyjne metody. Podwaliny pod powyższe zmiany stworzono w ramach projektu P2P-Next (4), koordynowanego przez zlokalizowane w pobliżu Helsinek Techniczne Centrum Badawcze VTT ('VTT Technical Research Centre'). Używając systemu, który początkowo bazował na popularnym protokole BitTorrent, naukowcy uczestniczący w projekcie P2P-Next zaprezentowali architekturę P2P służącą do strumieniowania filmów, która pozwala ograniczyć zużycie przepustowości łącza o co najmniej 65% w porównaniu z tradycyjną metodą strumieniowania, bazującą na technologii 'unicast'. "Operatorom sieci technologia P2P oferuje istotne korzyści, zarówno w zakresie stopnia wykorzystania łączy, jak i ponoszonych kosztów. Również dostawcy treści są zainteresowani powyższą technologią, postrzegając ją jako tańszą alternatywę dla używanych przez nich sieci dostarczania treści ('content delivery networks')", twierdzi Jari Ahola, koordynator projektu P2P-Next. Jeśli chodzi o magazynowanie treści, uzyskiwanie do nich dostępu i zarządzanie nimi, a także o usługi i aplikacje internetowe, żadna istniejąca technologia informatyczna nie wydaje się być równie obiecująca, co chmury obliczeniowe ('cloud computing'). Dzięki oferowaniu zasobów komputerowych jako skalowalnej usługi dostępnej na żądanie, a nie jako produktu, chmury obliczeniowe rewolucjonizują dostęp do oprogramowania, mocy obliczeniowej oraz do systemów magazynowania danych. Jednak wraz z rozwojem chmur obliczeniowych coraz bardziej oczywiste stają się koszty związane z tą technologią, dotyczące zwłaszcza zużycia energii niezbędnej do zasilania tysięcy serwerów i centrów przetwarzania danych zlokalizowanych na całym świecie. Naukowcy zaangażowani w projekt EuroCloud (5) pragną dziesięciokrotnie zmniejszyć koszty i zwiększyć energooszczędność najnowocześniejszych serwerów, dzięki zastosowaniu mikroprocesorów ARM oraz pamięci 3D DRAM, pozwalających produkować systemy 3D typu serwer-na-mikroukładzie ('server-on-chip'), charakteryzujące się dużym zagęszczeniem podzespołów i niewielkim zapotrzebowaniem na energię elektryczną. Te tak zwane "zielone" serwery chmurowe, które być może pozwolą w przyszłości zbudować centra przetwarzania danych zawierające milion rdzeni procesora, będą początkowo wykorzystywane do wspierania mobilnych usług chmurowych, oferowanych przez jednego z partnerów projektu - firmę Nokia. "Od 20 lat celem architektury ARM jest optymalizacja zużycia energii elektrycznej, z myślą o platformach przenośnych", twierdzi Dr Mika Kuulusa, kierownik ds. badań naukowych w firmie Nokia. "W firmie Nokia posiadamy prawdopodobnie największe wśród podmiotów przemysłowych doświadczenie w dziedzinie energooszczędnych urządzeń przenośnych". Obwody drukowane oraz ogniwa słoneczne Zarówno zużycie energii, jak i wytwarzanie jej, stanowią kluczowy element dwóch innych projektów koordynowanych przez Techniczne Centrum Badawcze VTT. Naukowcy uczestniczący w inicjatywie Polaric (6) pracują nad wielkopowierzchniową technologią zintegrowanych obwodów organicznych, opracowując proces produkcji typu 'roll-to-roll', w którym wykorzystywane są elastyczne, plastikowe substraty z poliestru, pozwalające zwiększyć wydajność obwodów zintegrowanych i zmniejszyć ich zapotrzebowanie na energię elektryczną. Energooszczędne układy elektroniczne mogą być drukowane w dużych ilościach, co potencjalnie pozwoli obniżyć koszty produkcyjne i operacyjne, przy jednoczesnym zwiększeniu wydajności szerokiej gamy urządzeń, począwszy od wyświetlaczy LCD i znaczników identyfikacji radiowej (RFID), aż po czujniki i elementy oświetlenia. Tymczasem w ramach projektu Facess (7) technologia 'roll-to-roll' wykorzystywana jest do opracowania organicznych ogniw słonecznych oraz baterii cienkowarstwowych. Drukując układy elektroniczne na tworzywach cienkowarstwowych, naukowcy zintegrowali różnorakie komponenty, uzyskując elastyczne i w pełni autonomiczne źródła zasilania, w których ogniwa organiczne czerpią energię z promieni słonecznych i ładują baterie, które mogą zasilać szeroką gamę urządzeń. W projekcie Facess uczestniczy zarówno firma Suntrica, będąca fińskim producentem elastycznych, wysokowydajnych i przenośnych ładowarek słonecznych, jak i partnerzy wywodzący się ze środowiska biznesowego i publicznego, pochodzący z czterech krajów Europy. Powyższy projekt, podobnie jak wiele innych inicjatyw z różnorakich dziedzin, realizowanych w Finlandii, stanowi przykład fińskiego dążenia do łączenia wiedzy i ekspertyzy w zakresie nauki i technologii, posiadanej przez podmioty publiczne i prywatne. Popularna obecnie w Europie koncepcja "Żywych Laboratoriów" ('Living Labs'), dotycząca partnerstw publiczno-prywatnych, których celem jest wspieranie innowacji zorientowanych na użytkowników, po raz pierwszy pojawiła się podczas fińskiej prezydencji w UE w 2006 roku. Jak powiedział wówczas Premier Finlandii Matti Vanhanen: "Niezbędne jest podjęcie nowych, konkretnych działań, które sprawią, że Europa będzie bardziej konkurencyjna i innowacyjna w sposób zorientowany na użytkownika, uwzględniający rzeczywiste potrzeby społeczeństwa". Nie ulega wątpliwości, że fińskie badania naukowe oraz ich europejski oddźwięk spełniają powyższe kryterium. --- Projekty opisane w niniejszym artykule uzyskały wsparcie na rzecz badań naukowych w ramach Siódmego Programu Ramowego (7PR). (1) Pursuit: Technologia internetowa typu publikuj/subskrybuj ('Pursuit: Publish Subscribe Internet Technology') (2) Scampi: Platforma usługowa na rzecz świadomych kontekstu społecznego rozwiązań z dziedziny informatyki przenośnej i wszechobecnej ('Scampi: Service platform for social Aware Mobile and Pervasive computing') (3) ICTeCollective: Czerpanie korzyści z zachowań społecznych wynikających z zastosowania technologii TIK ('ICTeCollective: Harnessing ICT-enabled collective social behaviour') (4) P2P-Next: Platforma dostarczania treści nowej generacji, bazująca na technologii peer-to-peer ('P2P-Next: Next generation peer-to-peer content delivery platform') (5) EuroCloud: Energooszczędne rozwiązania typu serwer-na-mikroukładzie 3D na rzecz proekologicznych usług chmurowych ('EuroCloud: Energy-conscious 3D Server-on-Chip for Green Cloud Services') (6) Polaric: Tworzenie drukowanych, organicznych i wielkoskalowych obwodów zintegrowanych ('Polaric: Printable, organic and large-area realisation of integrated circuits') (7) Facess: Elastyczne, autonomiczne i niedrogie wytwarzanie i magazynowanie energii ('Facess: Flexible autonomous cost efficient energy source and storage') Użyteczne odnośniki: - Informacje na temat 7PR w bazie danych CORDIS - Informacje na temat projektu Pursuit w bazie danych CORDIS - Informacje na temat projektu Scampi w bazie danych CORDIS - Informacje na temat projektu ICTeCollective w bazie danych CORDIS - Informacje na temat projektu P2P-Next w bazie danych CORDIS - Informacje na temat projektu EuroCloud w bazie danych CORDIS - Informacje na temat projektu Polaric w bazie danych CORDIS - Informacje na temat projektu Facess w bazie danych CORDIS