Terapia komórkowa w leczeniu niedoborów odporności
PUN to rzadkie choroby dziedziczne układu odpornościowego, powodowane przez mutacje genów potrzebnych do rozwoju i czynności komórek odpornościowych. Chorzy są narażeni na infekcje, choroby autoimmunologiczne oraz nowotwory, a najczęstszą metodą leczenia jest przeszczep krwiotwórczych komórek macierzystych (HSC). Przy braku odpowiedniego dawcy przeszczep HSC ma ograniczone zastosowanie i często towarzyszą mu powikłania. Produkty lecznicze terapii zaawansowanej (ATMP) oparte na autologicznych komórkach krwiotwórczych, modyfikowanych genetycznie ex vivo przy pomocy wektorów wirusowych, to substancje dające nadzieję na skuteczne leczenie PUN. Podczas pierwszych prac na autologicznych HSC o skorygowanych genach napotykano jednak na problemy dotyczące bezpieczeństwa, związane z pierwszą generacją wektorów retrowirusowych w pewnych typach PUN. Aby to zmienić, uczestnicy projektu CELL-PID (Advanced cell-based therapies for the treatment of primary immunodeficiency), finansowanego ze środków UE, postanowili opracować innowacyjne i bezpieczne ATMP do klinicznego leczenia pacjentów z PUN. Uczeni z projektu CELL-PID pracowali nad nowymi metodami izolowania CELL z krwi, ich hodowli in vitro oraz wzbogacania o komórki progenitorowe limfocytów T. Szeroko zakrojone prace doprowadziły do wytworzenia wektorów wirusowych umożliwiających stabilną integrację konkretnych genów leczniczych z komórkami pacjenta. Przy pomocy innowacyjnych narzędzi technologicznych i urządzeń zespoły badawcze uzyskały wektory spełniające kryteria dobrej praktyki produkcyjnej oraz produkty lecznicze na bazie komórek. Ponadto przygotowano nowe strategie pozwalające na ponowną integrację lub zastąpienie grasicy, która często ulega zmianom u pacjentów z PUN. W projekcie CELL-PID przeprowadzono również badania kliniczne dotyczące czterech schorzeń: zespołu SCID-X1, zespołu Wiskotta-Aldricha (WAS), ciężkiego złożonego niedoboru odporności w wyniku niedoboru deaminazy adenozynowej (SCID/ADA) oraz przewlekłej choroby ziarniniakowej (CGD). Zasadniczo, próby te potwierdziły trwałe wszczepienie komórek ze skorygowanymi genami, przywrócenie funkcji odpornościowej oraz ogólną poprawę stanu klinicznego pacjentów. O bezpieczeństwo nowej metody zadbano, przeprowadzając rygorystyczne i dokładne testy. Innym ważnym osiągnięciem było przyczynienie się do dopuszczenia do obrotu na rynku UE pierwszego produktu terapii genowej na komórkach macierzystych ex vivo, przeznaczonego do leczenia chorób genetycznych. Dzięki współpracy z przemysłem, opatentowanym lekom sierocym oraz uzyskaniu środków z programu Horyzont 2020, partnerzy projektu walnie przyczynili się do stworzenia europejskiej, obejmującej wiele ośrodków platformy na rzecz leczenia PUN.
Słowa kluczowe
Terapia komórkowa, pierwotne niedobory odporności, krwiotwórcze komórki macierzyste, wektor wirusowy, CELL-PID
