Wyznaczanie trendów w nauce: „Masz ptasi móżdżek” to właściwie komplement, ponieważ gęsta sieć neuronów daje ptakom przewagę intelektualną
Niektóre ptaki doskonale wykonują zadania, które podobno wymagają „myślenia wyższego rzędu”, jak planowanie na przyszłość, używanie narzędzi, liczenie czy rozpoznawanie siebie w lustrze. Ptaki te radzą sobie z takimi zadaniami na poziomie odpowiadającym sprawności rozwiązywania problemów przez naczelne albo nawet wyższym, pomimo posiadania kilkukrotnie mniejszego mózgu. W przeszłości naukowcy sugerowali, że mózgi ptaków funkcjonują zupełnie inaczej niż naczelnych, którą to teorię obalono dwa lata temu na podstawie badań mózgów gołębi. Zespół naukowców z Uniwersytetu Karola w Pradze i Uniwersytetu Vanderbilt w Nashville, Tennessee, może znać odpowiedź, ponieważ zbadał 28 gatunków ptaków i stwierdził, że mózgi ptaków śpiewających oraz papug mogą być zbudowane z takiej samej albo nawet większej liczby neuronów (zwłaszcza przodomózgowie odpowiedzialne za wykonywanie złożonych czynności) co mózgi ssaków. Te malutkie, gęsto upakowane neurony z ogromną liczbą połączeń mogą wyposażać ptaki w zdolności poznawcze znacznie przewyższające oczekiwania i być może także zdolności naczelnych posiadających mózgi porównywalnych rozmiarów. W podsumowaniu naukowcy stwierdzają, że mózgi ptaków mogą zapewniać znacznie wyższy potencjał kognitywny na jednostkę masy niż mózgi ssaków. Zespół kupił lub schwytał osobniki różnych gatunków (szpak, zeberka, kawka, papużka itd.) i zbadał struktury mózgu każdego z nich. Po wyjęciu mózgu, naukowcy koncentrowali się przede wszystkim na płaszczu (pallium) – części, która jest odpowiednikiem kory mózgowej ssaków. U ssaków większe neurony pomagają łączyć bardziej oddalone od siebie regiony mózgu, ale dzieje się to kosztem gęstości. Ptaki obeszły tę przeszkodę utrzymując większość swoich neuronów blisko siebie i zapewniły komunikację na dłuższych odcinkach przez ograniczoną liczbę większych neuronów. Mózg ary nie jest większy od orzecha włoskiego, ale posiada więcej neuronów w przodomózgowiu – niezbędnych do inteligentnych zachowań – niż mózg makaka, wielkości cytryny. Mózgi kakadu żółtoczubej i galago ważą około 10 g każdy, ale ten pierwszy posiada dwa biliony neuronów, czyli dwa razy tyle co ten drugi. Przodomózgowia papug, ptaków śpiewających i krukowatych (do których należą kruki, wrony i gawrony) cechują się najwyższą gęstością neuronów. Wygląda więc na to, że mózgi ptaków nadrabiają swój niewielki rozmiar liczbą posiadanych komórek. „Od dawna ptaki są stygmatyzowane z powodu swojego małego mózgu, podczas gdy tak naprawdę są niesamowicie inteligentne” – mówi Pavel Němec, jeden z członków zespołu badawczego. „Potrafią robić takie rzeczy, do których, jak nam się zdawało, zdolne są tylko małpy i ssaki. Istniała niezgodność między wielkością ich mózgu a zdolnościami poznawczymi”. To nie pierwszy raz, kiedy ptaki zaskakują naukowców swoją inteligencją. W 2002 roku zespół z Uniwersytetu Oksfordzkiego był zdumiony, kiedy wrona brodata zagięła kawałek drutu i użyła go jako haczyk na ryby. Inne gatunki ptasie także wykazały się zaawansowanymi zdolnościami: od umiejętności liczenia papugi popielatej po rozpoznawanie przez sroki swojego odbicia w lustrze. Odkrycia poczynione w trakcie opisywanych badań zostały opublikowane w czasopiśmie »Proceedings of the National Academy of Sciences«. Němec zamierza teraz zanalizować mózgi jeszcze większej liczby gatunków, w tym gołębi, ptaków wodnych i kurczaków. Ma nadzieję poznać anatomię funkcjonalną ich mózgów. „Chcielibyśmy sprawdzić, czy neurony ptasich mózgów posiadają podobną liczbę połączeń co mózgi naczelnych, ale to już w ramach kolejnego, dużego projektu” – konstatuje.
Kraje
Czechy, Stany Zjednoczone