Pomagając konsumentom lepiej zrozumieć oświadczenia zdrowotne na etykietach
Celem projektu było ustalenie, jak oświadczenia zdrowotne i symbole na opakowaniach produktów spożywczych są rozumiane przez konsumentów oraz jak wpływają one na trendy zakupowe i konsumpcyjne. Zachęcanie konsumentów do kupowania zdrowszych produktów to jeden ze sposobów ulepszania ich diety, a oświadczenia zdrowotne i symbole na opakowaniu mają pomagać konsumentom w podejmowaniu przemyślanych decyzji. Partnerzy projektu CLYMBOL przedstawili obszernie wyniki swoich prac podczas konferencji zamykającej, która odbyła się w Brukseli w środę, 15 czerwca 2016 r. Stosowanie oświadczeń na europejskim rynku Prace nad projektem CLYMBOL rozpoczęły się od sprawdzenia, jak często oświadczenia są stosowane w Europie. Naukowcy ustalili, że 26% wszystkich produktów spożywczych jest opisanych przynajmniej jednym takim oświadczeniem. Większość oświadczeń dotyczyła właściwości żywieniowych (64%), po nich były oświadczenia zdrowotne (29%), a jedynie 6% dotyczyło właściwości zdrowotnych składników produktu (odnosząc się do substancji w produkcie spożywczym, które nie są składnikiem odżywczym, ale wywołują skutki żywieniowe lub psychologiczne, np. „zawiera jedną z zalecanych pięciu porcji dziennych”). Dane zebrano w pięciu państwach członkowskich UE (Zjednoczone Królestwo, Holandia, Niemcy, Słowenia i Hiszpania) – w każdym z tych krajów zakupiono 400 produktów w trzech rodzajach sklepów: duża sieć supermarketów o zasięgu krajowym, dyskont i sklep ogólnospożywczy. Naukowcy stwierdzili, że większość produktów oznaczona była więcej niż jednym oświadczeniem na opakowanie, a nierzadko kilkoma oświadczeniami żywieniowymi w formie listy, np. „Bez cukru, niskokaloryczny”. Oświadczeniom zdrowotnym towarzyszyły też często oświadczenia żywieniowe, np. „wysoka zawartość wapnia” i „wapń jest niezbędny do utrzymania prawidłowego stanu kości”. Ogólnie krajem, w którym oświadczenia w formie symboli były najpowszechniejsze, okazała się Holandia, podczas gdy w Zjednoczonym Królestwie stwierdzono najwyższy wskaźnik oświadczeń żywieniowych na opakowanie. Jak konsumenci reagują na oświadczenia zdrowotne Partnerzy projektu doszli do wniosku, że na zaufanie konsumentów, ich postawy oraz zrozumienie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych wpływa kilka czynników. Ludzie ufają oświadczeniom na opakowaniach produktów spożywczych, kiedy znają dany składnik lub substancję wymienioną w oświadczeniu i kiedy samo oświadczenie ma znaczenie dla ich sytuacji osobistej. Z kolei oświadczenia zawierające wiele informacji pozostawały często niedoczytywane przez konsumentów a te używające języka nazbyt naukowego lub urzędniczego były nieprawidłowo interpretowane przez ich znaczną większość. Jeden z generalnych wniosków z projektu CLYMBOL jest taki, że konsumenci wolą krótkie i czytelne oświadczenia. Zespół projektowy argumentuje, że komunikacja z konsumentem w formie etykiet zdrowotnych powinna być prosta, ale poparta solidnymi dowodami naukowymi. Osobista motywacja okazała się także bardzo istotna w tym, na ile oświadczenia o charakterze zdrowotnym mają wpływ na wybór produktów. Osoby nieposiadające celu czy motywacji (jak np. kupowanie produktów dobrze działających na serce) często nie wybierają produktów z oświadczeniem zdrowotnym, podczas gdy te z konkretną motywacją zdrowotną są bardziej skłonne wybrać produkt, który ma zaspokoić ich potrzeby. Naukowcy odkryli też, że nawet jeśli produkt oznaczony był obrazkiem podkreślającym jego zalety zdrowotne, kupujący nieposiadający celu bądź motywacji niekoniecznie byli bardziej skłonni do wybrania tego właśnie produktu. Ożywiona debata Po prezentacji kluczowych wniosków z projektu CLYMBOL nastąpiła ożywiona debata panelu ekspertów, w ramach której omówiono implikacje polityczne wyników projektu. Sporo miejsca w debacie zajęło rozporządzenie z 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Pani Olga Goulaki z Komisji Europejskiej zasugerowała, że po kilku latach od wdrożenia rozporządzenia nadszedł czas, by Komisja dokonała jego przeglądu i oceniła, czy wnosi wkład w poprawę zdrowia publicznego. Podkreśliła również, że głównym celem rozporządzenia było zapewnienie konsumentów o tym, że oświadczenia na opakowaniach są precyzyjne i oparte na solidnych dowodach naukowych, a nie zachęcanie do lepszych decyzji w kwestiach zdrowotnych. Dirk Jacobs, reprezentujący stowarzyszenie branżowe FoodDrinkEurope, dowodził, że wyniki projektu CLYMBOL podkreślają potrzebę podnoszenia świadomości zdrowotno-żywieniowej w społeczeństwie. Stwierdził ponadto, że z perspektywy producentów skuteczna komunikacja z ogółem konsumentów jest bardzo utrudniona przy obecnie obowiązujących obostrzeniach ustawowych, np. kiedy receptura danego produktu ulega zmianie i producent chciałby w związku z tym zamieścić nowe lub dodatkowe oświadczenia zdrowotne. Podkreślił następnie konieczność dostrzeżenia innowacyjnego potencjału etykiet produktów spożywczych oraz zadbania o to, by konsumenci nie byli wprowadzani w błąd. Na koniec prof. Rosalind Malcolm z Uniwersytetu w Surrey także zakwestionowała skuteczność rozporządzenia w propagowaniu poprawy zdrowia publicznego. Argumentowała, że jego doraźnym celem było pobudzenie innowacji, handlu i uczciwej konkurencji. Poddała w wątpliwość, czy rozporządzenie – zwłaszcza w świetle wniosków z projektu CLYMBOL – jest właściwym instrumentem ustawodawczym do podnoszenia świadomości zdrowotnej społeczeństwa poprzez etykiety na produktach spożywczych. Zespół projektu CLYMBOL dopracowuje właśnie swoje sprawozdania końcowe i będzie kontynuować współpracę z Komisją Europejską na bazie głównych osiągnięć. Oficjalne zamknięcie projektu zaplanowano na koniec sierpnia 2016 r. Więcej informacji: witryna projektu
Kraje
Belgia
