Ochrona podwodnych skarbów kultury w Europie
Celem projektu SASMAP (Development of tools and techniques to survey, assess, stabilise, monitor and preserve underwater archaeological sites), finansowanego ze środków UE, było opracowanie narzędzi i techniki do lokalizowania i tworzenia map podwodnych stanowisk archeologicznych oraz określania możliwości ich ochrony. W skład konsorcjum weszły małe i średnie przedsiębiorstwa posiadające doświadczenie w tworzeniu morskich instrumentów geofizycznych, sprzętu do pomiarów biogeochemicznych i ręcznych urządzeń do nurkowania. Nowe narzędzia i technologie opracowane przez partnerów projektu służą do sprawniejszego prowadzenia wykopalisk i wydobywania delikatnych materiałów organicznych, jeżeli nie można ich zachować in situ czy też w warunkach monitorowania i stabilizacji. Wśród narzędzi wykorzystanych przez konsorcjum SASMAP można wymienić skanowanie satelitarne potencjalnych stanowisk, a także szczegółowe wielowiązkowe i płytkie badania sejsmiczne zidentyfikowanych celów. Dane uzyskane na podstawie tych badań nieniszczących wprowadzono do serwisu informacji geograficznej (GIS) w celu zlokalizowania punktów archeologicznych i obszarów zagrożonych naturalną erozją dna morskiego. Parametry biogeochemiczne przybrzeżnych osadów morskich monitorowano za pomocą nowatorskich urządzeń rejestracji danych morskich. Zespół wykorzystał pomiary związane z degradacją archeologicznych materiałów organicznych w środowisku morskim do oceny potencjału konserwacyjnego osadów. Opracowano też ręczne narzędzia do pobierania próbek osadów ze stanowisk archeologicznych, a także narzędzia do oceny stanu zachowania przesiąkniętego wodą drewna archeologicznego. Ponadto partnerzy projektu stworzyli innowacyjne techniki wydobywania złożonych, namokniętych artefaktów organicznych w stanie silnego rozkładu. Powstały maty sztucznej trawy morskiej pozwalające stabilizować miejsca wydobycia in situ. Maty te przetestowano w Danii, we Włoszech i w Holandii. Naukowcy monitorowali ich skuteczność oraz wpływ środowiska morskiego na tworzywa sztuczne zawarte w matach. Wyniki badań opisano w dwóch publikacjach dostępnych na stronie internetowej projektu. Pierwsza z nich objaśnia proces badań archeologicznych w świetle badań ratowniczych i jest przeznaczona dla prawodawców, praktyków i osób zajmujących się zarządzaniem zasobami kulturowymi, niekoniecznie będących archeologami. Druga publikacja opisuje ogólne metody umożliwiające lokalizowanie, badanie, ocenę, monitorowanie i ochronę podwodnych stanowisk archeologicznych, ze szczególnym uwzględnieniem nowych metod opracowanych w ramach projektu. Projekt SASMAP przyniesie korzyści procesom zarządzania podmorskim dziedzictwem kulturowym w Europie i na świecie. Powstałe w jego ramach cenne narzędzia mogą służyć do planowania działań konserwacyjnych na podwodnych stanowiskach archeologicznych, obejmujących także ich zawartość. Dzięki nim państwa będą mogły zachować zgodność z konwencją maltańską z 1992 r. i konwencją UNESCO o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego z 2001 r.
Słowa kluczowe
Dziedzictwo kulturowe, SASMAP, podwodne stanowiska archeologiczne, teledetekcja, ochrona in situ, wykopaliska
