Zwiększona odporność może być jedyną szansą na przeciwdziałanie skutkom zmian klimatu
Rok 2016 był najgorętszym w historii, a 2017 już teraz wykazuje pierwsze oznaki wskazujące na to, że stajemy przed możliwością pobicia kolejnego rekordu. W sytuacji, gdy zmiany klimatu prowadzą do występowania nieprzewidywalnych, ekstremalnych zjawisk pogodowych – od bezprecedensowych powodzi po ogromne pożary lasów – finansowany przez UE ambitny projekt o nazwie ENHANCE (Enhancing risk management partnerships for catastrophic natural disasters in Europe) koncentruje się na minimalizowaniu ryzyka poprzez jego bezpośrednią redukcję. Inicjatywa mająca na celu opracowanie nowych sposobów na zwiększenie odporności społeczeństwa wobec ekstremalnych zagrożeń naturalnych zrzeszyła wyspecjalizowane podmioty z sektora publicznego i prywatnego z całej Europy w partnerstwa wielosektorowe. „Przeprowadzone przez nas badania dowodzą, że partnerstwa wielosektorowe mogą w znacznym stopniu usprawnić zarządzanie ryzykiem związanym z kataklizmami oraz ograniczyć to ryzyko o ponad 40%” – twierdzi Jeroen Aerts, koordynator projektu ze Stichting VU w Holandii. „W procesie zwalczania ekstremalnych zjawisk pojawia się pilna potrzeba jeszcze bliższej współpracy nie tylko w sektorze publicznym i prywatnym, lecz także w obrębie gospodarstw domowych” – zauważa. Projekt obejmował analizę 10 przypadków powiązanych z procesem zarządzania ryzykiem wynikającym z kataklizmów, takich jak pożary lasów, powodzie, fale upałów, susze, erupcje wulkanów i fale sztormowe. W oparciu o płynące z niej wnioski opracowano szereg wytycznych, które mają na celu wsparcie partnerstw wielosektorowych w zakresie redukcji ryzyka i zwiększania odporności, zapewniając im dostęp do najnowszych naukowych scenariuszy i ocen zagrożeń. „Stworzyliśmy zestaw instrumentów ekonomicznych i rozwiązań niekonstrukcyjnych ograniczających ryzyko, aby umożliwić ocenę zagrożeń i zwiększyć odporność społeczną” – wyjaśnia Aerts. „Oprócz oceny bezpośrednich zagrożeń płynących z katastrof – takich jak uszkodzenia budynków i infrastruktury – opracowaliśmy metodę pozwalającą na wykrycie ich pośrednich skutków gospodarczych w obszarach, które nie zostały bezpośrednio dotknięte kataklizmem” – dodaje. „Wspomniane pośrednie szkody gospodarcze mogą stanowić nawet 40% ogółu wyrządzonych szkód”. Zaznacza jednak, że bardziej szczegółowa ocena wariantów adaptacyjnych dla sektora prywatnego w celu ograniczenia tego rodzaju ryzyka wymaga dalszych badań. Pomimo tego, nie ma wątpliwości, że opracowane w ramach projektu wytyczne i zalecenia dotyczące prowadzonej polityki oraz wyciągnięte wnioski mogą dostarczyć zainteresowanym stronom wsparcia w zakresie redukcji ryzyka i przeciwdziałania skutkom zmian klimatu. „W kontekście zmian klimatu systemy przenoszenia ryzyka, takie jak ubezpieczenia i Fundusz Solidarności UE, stanowią skuteczne rozwiązanie jedynie pod warunkiem znacznego zwiększenia liczby stosowanych środków ochrony fizycznej i redukcji ryzyka związanego z katastrofami” – mówi Aerts. „Jeśli nie wdrożymy rozwiązań z zakresu bezpośredniej redukcji ryzyka, to – biorąc pod uwagę prognozy UE na rok 2050 dotyczące zmian klimatu – składki na ubezpieczenie od skutków powodzi mogą wzrosnąć w niektórych krajach członkowskich nawet o 120%” – ostrzega. W ramach projektu ENHANCE stwierdzono, że międzynarodowe programy redukcji i finansowania ryzyka muszą brać pod uwagę ekstremalne zagrożenia i szkody gospodarcze, a wnioski te pokrywają się z ustaleniami międzynarodowych organów ONZ. Wiarygodne i precyzyjne informacje dotyczące ryzyka są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania partnerstw wielosektorowych. „Jednak aby opracowanie tego rodzaju informacji było możliwe, niezbędny jest dostęp do danych empirycznych dotyczących szkód. W tym celu konieczne jest podjęcie wspólnych działań na rzecz ich upublicznienia” – twierdzi Aerts. W ramach projektu ustalono, że postrzeganie zagrożeń jest ważnym bodźcem zwiększającym dynamikę wdrażania rozwiązań z zakresu bezpośredniej redukcji ryzyka. „Na postrzeganie zagrożeń wpływ mają w dużym stopniu czynniki, takie jak doświadczenie związane z wcześniejszymi katastrofami, zachęty finansowe lub społeczno-ekonomiczne warunki życia jednostek” – wyjaśnia Aerts. „Bardziej precyzyjne ukierunkowanie działań podejmowanych przez gospodarstwa domowe na rzecz bezpośredniej redukcji ryzyka – przykładowo poprzez kampanie informacyjne i zachęty finansowe, takie jak możliwość odliczenia kosztów ubezpieczenia – może zredukować wspomniane ryzyko nawet o 35%”. Projekt ENHANCE dowiódł, że wszystkie zainteresowane strony mogą przyczynić się do bezpośredniej redukcji ryzyka. Zmiana klimatu stała się faktem, a wnioski płynące z projektu pomogą przeciwdziałać jej skutkom dla dobra przyszłych pokoleń.
Słowa kluczowe
Zmiana klimatu, zarządzanie ryzykiem, katastrofy naturalne, ENHANCE, redukcja ryzyka, partnerstwa wielosektorowe