Dynamika ponownej kolonizacji odłogów
W ciągu ostatnich dziesięcioleci nastąpiły znaczące zmiany w zagospodarowaniu europejskich gruntów, głównie ze względu na zanik praktyk rolnych. Tego typu porzucone ziemie pastewne lub odłogi mogą powrócić do dawnego stanu lub, w zależności od roślin, które je zrekolonizują, przejść w nowy. W celu rekolonizacji odłogów nasiona muszą zostać dostarczone z innego miejsca przez czynniki rozproszenia nasion, takie jak wiatr, zwierzęta lub owady. Celem finansowanego przez UE projektu ALLEEMOD było wyjaśnienie dynamiki kolonizacji odłogów przez rośliny wyrastające z nasion rozproszonych przez zwierzęta, a zwłaszcza odchody tych owocożernych. W projekcie ALLEEMOD zbadano odłóg w hiszpańskim parku narodowym Doñana, który służył za pastwisko dla krów do roku 1996 r., kiedy to krowy usunięto w wyniku wywłaszczenia ziem. Badacze chcieli przekonać się, czy ziemie powrócą do oryginalnego stanu, tj. porośnięcia krzewami śródziemnomorskimi, czy też zostaną przekształcone kolonizacją różnych gatunków roślin. Skupiając się na skutkach zaniku ssaków owocożernych, zespół projektu ALLEEMOD wykorzystał dane obejmujące dwie dekady, by zbudować model stymulujący rekolonizację tego odłogu. Badacze odkryli, że obniżona liczba owocożernych ssaków rozpraszających nasiona daje w efekcie rzadkie populacje roślin źródłowych, co z kolei ogranicza kolonizację roślin. Dzieje się tak zgodnie z zasadą Alleego, według której im mniejsza populacja źródłowa lub pierwotna, tym powolniejszy rozwój populacji i kolonizacja ziemi. Co ciekawe, badacze wykorzystali dane i analizy przestrzenne składu nasion w odchodach, aby wykazać, że odchody pozostawiane przez owocożerne ssaki tworzyły skupiska. Odchody w skupiskach zawierały także więcej nasion niż te odizolowane. Eksperymenty symulacyjne przeprowadzone przez zespół ALLEEMOD z użyciem modelu DisPear ujawniły także, że gęstość i ruchy zwierząt rozpraszających nasiona wpływają na powodzenie rekolonizacji. Przykładowo dieta borsuków jest bogatsza w owoce niż dieta lisów, a jednak odległość rozproszenia nasion malała wraz ze wzrostem zagęszczenia borsuków. Działo się tak zapewne ze względu na pozostawanie borsuków w pobliżu owocujących drzew, przez co rozproszenie nasion na krótszych dystansach było porównywalne z tym zaobserwowanych na przykładzie lisów. Model ALLEEMOD, ukazujący dynamikę rekolonizacji odłogów, może być także wykorzystany w badaniu innych gatunków/krajobrazów. Przyczyni się to do skuteczniejszego prognozowania skutków globalnych zmian w użytkowaniu gruntów.
Słowa kluczowe
Odłóg, rekolonizacja, czynniki rozproszenia nasion, ssaki owocożerne, zasada Alleego
