Wkład filozofów holenderskich w myśl epoki Oświecenia
W ówczesnych Niderlandach coraz szerzej pisano dzieła oryginalne i popularyzatorskie w języku lokalnym. U schyłku Średniowiecza i we wczesnych okresach nowożytnych liczni autorzy tworzący w języku lokalnym zajmowali się propagowaniem idei rozumowania i racjonalnego podejścia do życia, kierując swoje dzieła do coraz szerszego grona odbiorów, przede wszystkim mieszczan. W ramach projektu SPARKS OF REASON (Sparks of reason. Urban culture, vernacular rationalism and new perspectives on the Enlightenment) badano wpływ filozofów holenderskich na współczesne społeczeństwo. Prace skoncentrowano szczególnie na dziełach racjonalizmu w języku lokalnym, tworzących w XVI-wiecznych Niderlandach specyficzną tradycję laickiej filozofii mieszczańskiej łączącej elementy filozofii klasycznej, humanizmu, spirytualizmu i pobożności. Podjęto dwa różne kierunki badań: złoty wiek Holandii i możliwe kierunki rozwoju XVI-wiecznego racjonalizmu niderlandzkiego w języku lokalnym. Badania projektu wykazały, że racjonalizm w języku lokalnym wywodził się z wiekowej tradycji niderlandzkiej i stał się kolebką idei wczesnego Oświecenia w XVII-wiecznej republice holenderskiej. W pracach na temat historii piśmiennictwa filozoficznego w języku lokalnym zwracano szczególną uwagę na opisywaną rolę rozumu jako narzędzia kontrolowania zapędów osobistych i społecznych. Dzięki temu badacze mogli dokładnie wskazać wpływ, rolę i funkcję filozofii laickiej w przemianach intelektualnych, naukowych i kulturowych w Niderlandach. Badania pozwoliły uzyskać nowe spojrzenie na historię rozwoju myśli w Europie, a w szczególności historię Oświecenia. Wyniki projektu torują drogę dla nowego spojrzenia na Oświecenie jako kategorię historiograficzną, dowodząc, że okres ten można też traktować jako wczesny przejaw nowoczesnej kultury miejskiej i reakcję na powstawanie takiej kultury. Wysiłki zespołu projektu SPARKS OF REASON zaowocowały rozszerzeniem międzynarodowej sieci badań akademickich nad pokrewnymi tematami, utworzeniem grupy badawczej "Radicalism, Spiritualism, and Anabaptism in the Netherlands (1500-1700)" i wkładem w założenie periodyku "Persecution, Tolerance, and Coexistence". Z innych prac projektu można wymienić seminaria, warsztaty, prezentacje artykułów na konferencjach oraz opublikowanie dwóch książek i czterech artykułów. Przeprowadzone badania wnoszą nowe informacje i czynniki istotne dla badań nad pojawieniem się i znaczeniem Oświecenia w Europie oraz szerszym wpływem tej epoki na tożsamość i kulturę europejską.
Słowa kluczowe
Filozofia holenderska, Oświecenie, Niderlandy, kultura miejska, dzieła racjonalizmu w języku lokalnym, racjonalizm
