Innowacyjny system zabezpieczania bioróżnorodności
Zmiany krajobrazu następujące w wyniku działalności człowieka powodują fragmentację siedlisk naturalnych. W rezultacie wiele gatunków nie ma możliwości przesunięcia swojego zasięgu w obliczu zmiany klimatu i zmuszonych jest do przystosowania się do nowych warunków. Zmaksymalizowanie szans wymaga zmienności biologicznej w obrębie gatunku (zmienność wewnątrzgatunkowa), która z kolei wymaga pilnej ochrony. W projekcie PROTECTINGBIOFACCTS (Protecting biodiversity in the face of climate change) stworzono program określania priorytetów dla ochrony przyrody. Program ten łączy w sobie metody wewnątrzgatunkowe i metody bardziej tradycyjne w celu identyfikacji obszarów wymagających ochrony. Uczestnicy projektu testowali ogólną skuteczność opracowanego schematu na różnych obszarach na całym świecie, w różnych krajobrazach i siedliskach oraz przy różnych poziomach wpływu człowieka, w małej i dużej skali. W Bułgarii, Rumunii i trzech krajach Afryki środkowej zebrano dane genetyczne i morfologiczne dotyczące kilkunastu gatunków, w tym roślin, bezkręgowców i kręgowców. Korzystając z nowo opracowanej techniki modelowania przestrzennego zmapowano zmienność wewnątrzgatunkową i zidentyfikowano obszary, w których zmienność tę można chronić w sposób najbardziej efektywny. Pobrano próbki i dokonano genotypowania tysięcy roślin i zwierząt. Wyniki wskazują, że schemat jest użyteczny w planowaniu ochrony środowiska w różnych typach krajobrazu i w skali średniej, gdzie strategiczne obszary ochronne z grubsza nachodzą się na siebie w przypadku różnych gatunków. Uwzględnienie danych genetycznych w określaniu priorytetów dla ochrony przyrody jest niezwykle istotne. Południowe stoki Karpat w Bułgarii i Rumunii należą do kluczowych dla ochrony przyrody obszarów, jednak zarówno bieżący, jak i planowany program Natura 2000 niedostatecznie je chroni. Uzyskane dane pomogą uzyskać odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące ekologii i ewolucji gatunków w tych obszarach. Izolacja spowodowana dużą odległością nie odgrywa dużej roli w dywergencji populacji, co wskazuje, że selekcja naturalna związana z izolacją środowiskową może być istotniejszym czynnikiem napędzającym dywersyfikację, niż wcześniej sądzono. Działania w ramach projektu PROTECTINGBIOFACCTS pozwolą lepiej zrozumieć związek między zmiennością biotyczną a abiotyczną. Co więcej, w dużym stopniu ułatwią wdrożenie opracowanego programu określania priorytetów dla ochrony przyrody oraz zaleceń dotyczących jego stosowania.
Słowa kluczowe
Bioróżnorodność, zmienność wewnątrzgatunkowa, PROTECTINGBIOFACCTS, określanie priorytetów dla ochrony przyrody