Nowe implikacje roli podmiotów międzynarodowych w zarządzaniu globalnym
Coraz powszechniejsza możliwość angażowania się podmiotów międzynarodowych w działalność instytucji międzynarodowych stanowi jeden z najistotniejszych trendów w zarządzaniu globalnym w ostatnich dwóch dekadach. Za cel finansowanego ze środków UE projektu DII (The design of international institutions: Legitimacy, effectiveness and distribution in global governance) przyjęto zbadanie przyczyn i skutków tej zmiany w strukturach instytucji międzynarodowych. W ramach projektu badano przyczyny tego zwrotu zarządzania globalnego ku mechanizmom międzynarodowym oraz jego wpływ na skuteczność rozwiązywania problemów, legitymizację demokratyczną i wyniki dystrybucyjne organizacji międzynarodowych. Łącząc analizy statystyczne z badaniami przypadków, badacze przeprowadzili ocenę porównawczą podmiotów międzynarodowych w ponad 50 organizacjach międzynarodowych, uzyskując wyniki o dużym znaczeniu teoretycznym i praktycznym. Wyniki wskazują, że z biegiem czasu organizacje międzynarodowe stają się coraz bardziej otwarte na podmioty międzynarodowe. W porównaniu z rokiem 1950 zasady instytucjonalne dotyczące udziału podmiotów międzynarodowych w organizacjach międzynarodowych były w roku 2010 czterokrotnie mniej rygorystyczne. Organizacje międzynarodowe są bardziej podatne na zmiany, niż dotychczas sądzono. Coraz większą otwartość organizacji międzynarodowych na podmioty międzynarodowe można wyjaśnić dwoma głównymi czynnikami. Pierwszy z nich to coraz szersza współpraca w obszarach, w których podmioty międzynarodowe mogą sprawniej świadczyć usługi potrzebne organizacjom międzynarodowym, na przykład w oferowaniu pomocy społecznościom lokalnym lub gromadzeniu informacji na temat naruszeń praw człowieka. Drugim czynnikiem jest krajowa demokratyzacja przynależności do organizacji międzynarodowych, która sprawia, że rządy państw członkowskich dążą do wprowadzania demokratycznych zasad sprawowania rządów na poziomie globalnym. Wyniki projektu wskazują, że podmioty międzynarodowe nierównomiernie wykorzystują te okazje. Najliczniej reprezentowane są podmioty międzynarodowe z Północy i Zachodu oraz podmioty komercyjne, co sygnalizuje duże znaczenie zasobów dla wykorzystywania przez podmioty międzynarodowe szerszych okazji dostępu w kontekście zarządzania globalnego. Stwierdzono też, podmioty międzynarodowe bazujące na zasobach specjalistycznych są bardziej wpływowe od podmiotów mobilizujących opinię publiczną, co oznacza powiązanie podmiotów międzynarodowych z grupami interesów na poziomie krajowym. Zaangażowanie podmiotów międzynarodowych w globalne procesy podejmowania decyzji nie zwiększa legitymizacji organizacji międzynarodowych ani w oczach opinii publicznej, ani samych podmiotów międzynarodowych. Z kolei oceniając legitymizację organizacji międzynarodowych, trzeba brać pod uwagę, na ile sprawiedliwie rozłożony jest wpływ na podejmowanie decyzji. Prace projektu przyczyniły się do poszerzenia piśmiennictwa dotyczącego struktur instytucji międzynarodowych, roli podmiotów międzynarodowych w globalnym sprawowaniu rządów i mechanizmów demokratycznych na poziomie ponadnarodowym. Dzięki ambitnemu połączeniu nowatorskich teorii i porównawczych badań empirycznych wskazano też nowe kierunki badań nad strukturą organizacji międzynarodowych.
Słowa kluczowe
Podmioty międzynarodowe, zarządzanie globalne, organizacje międzynarodowe, DII
