Spersonalizowane szczepionki przeciw glejakowi wielopostaciowemu
Niestety istniejące leki przeciwnowotworowe hamują rozwój guza tylko tymczasowo, a ich stosowanie wywołuje wiele silnych działań niepożądanych. Szczepionki przeciwko glejakowi mogą okazać się doskonałą alternatywą, która pozwoli stymulować układ immunologiczny pacjenta do walki z nowotworem. Aktywowane limfocyty T potrafią rozpoznawać i niszczyć komórki rakowe. Mimo spersonalizowanego charakteru, poprzednio stosowane podejścia nie uwzględniały faktu, że u każdego pacjenta guz posiada inną, unikalną charakterystykę. Z tego powodu naukowcy uczestniczący w finansowanym ze środków UE projekcie GAPVAC zdecydowali się całkowicie zmienić koncepcję spersonalizowanej terapii, tworząc unikalne dla danego pacjenta i specyficzne dla danego guza szczepionki przeciwnowotworowe na bazie peptydów. Ich celem była poprawa skuteczności leczenia poprzez zastosowanie immunoterapii opartej na biomarkerach. Podczas badania klinicznego pacjentom z glejakiem podano dwa rodzaje aktywnych, spersonalizowanych szczepionek (APVAC) dostosowanych do indywidualnego profilu genomicznego i peptydowego guza każdego pacjenta. Pierwsza szczepionka APVAC była dobierana indywidualnie dla każdego pacjenta spośród tych dostępnych w magazynie półfabrykatów i składała się z mieszanki charakterystycznych dla guza peptydów nadmiernie ekspresjonowanych przez tkankę nowotworową. Druga szczepionka bazowała na (w większości zmutowanych) antygenach unikalnych dla guza danego pacjenta. Z tego powodu w przypadku każdego pacjenta wymaga ona syntezy de novo. Przed zaszczepieniem naukowcy dokładnie analizowali peptydom, transkryptom i immunogenność każdego pacjenta z osobna celem zgromadzenia obszernego zbioru danych na temat biomarkerów. Takie działanie ułatwiło stworzenie dwóch zindywidualizowanych szczepionek dla każdego chorego. Tak zaprojektowane i wyprodukowane szczepionki okazały się skuteczne niemal we wszystkich przypadkach, dowodząc praktyczności wysoce spersonalizowanego podejścia do leczenia. Oparta na dwóch filarach strategia terapeutyczna była dobrze tolerowana, co potwierdza wysoki profil bezpieczeństwa szczepionek. U ponad 90% pacjentów uczestniczących w badaniu udało się uzyskać utrzymującą się odpowiedź immunologiczną indukowaną APVAC, w tym odpowiedź limfocytów T typu CD8 i CD4. Ponieważ długoterminowe działanie kliniczne immunoterapii przeciwnowotworowych dopiero zaczyna być znane, nowoczesne podejście GAPVAC polegające na aktywnej personalizacji leku w oparciu o biomarkery pozwoli zwiększyć liczbę opcji leczenia glejaka wielopostaciowego. Zakończona powodzeniem ocena profili bezpieczeństwa i wykonalności opracowanej metody leczenia otwiera nowe możliwości w zakresie tworzenia unikalnych terapii bazujących na danych molekularnych pacjenta.
Słowa kluczowe
Glejak wielopostaciowy, GAPVAC, peptydy, biomarker, aktywna personalizacja, szczepionki
