Sprawdzian z zarządzania ekosystemami wodnymi
Ekosystemy wodne są siedliskiem dla różnych gatunków, a dla społeczeństwa niosą wiele korzyści. Obecna polityka nie zdołała powstrzymać degradacji ekosystemów wodnych na skutek działań antropogenicznych, co ostatecznie odbiło się na naszym dobrostanie. UE ustanowiła wiele celów dla strategii ochrony różnorodności biologicznej, będących częścią globalnych działań prowadzonych w związku z tym. W kierunku nowego sposobu zarządzania ekosystemami Strategie zarządzania są kluczowe dla ochrony różnorodności biologicznej ekosystemu, a także zapewnienia zrównoważonego strumienia usług ekosystemowych na rzecz społeczeństwa. Celem finansowanej przez UE inicjatywy AQUACROSS było opracowanie opartego na ekosystemach podejścia do zarządzania umożliwiającego ochronę, przywracanie lub wzmacnianie odporności ekosystemów wodnych i ich trwałości. Istniejące dyrektywy unijne stosują rozwiązania z dziedziny zarządzania, które wymagają koordynacji i współpracy między różnymi obszarami polityki dotyczącymi ekosystemów słodkowodnych, przybrzeżnych i morskich. „Podczas prac w ramach projektu AQUACROSS wzięliśmy pod uwagę zachodzące w ekosystemach wodnych złożone interakcje między środowiskiem naturalnym, a systemami stworzonymi przez człowieka”, wyjaśnia koordynator projektu, dr Manuel Lago z Instytutu Ekologicznego. Przyczyny zaniku różnorodności biologicznej ekosystemów wodnych są bardzo złożone i obejmują czynniki społeczne oraz działalność człowieka sprzężone w ramach systemu społeczno-ekologicznego. Dotyka to różnych składników ekosystemu, które na skutek tego tracą zdolność świadczenia określonych usług, jak dostarczanie ryb, stwarzanie środowiska do rekreacji czy regulowanie klimatu. Aby skutecznie chronić wodną różnorodność biologiczną, należy rozwiązać pewne kwestie społeczne. Celem było szczegółowe scharakteryzowanie systemu i wskazanie priorytetów dla procesu zarządzania. Partnerzy projektu podjęli współpracę, aby stworzyć ramy oceny łączące teoretyczne aspekty z dziedziny ekonomii, biologii i ekologii, jak również doświadczenie opartego na ekosystemach zarządzania środowiskami: morskim, przybrzeżnym i słodkowodnym. Ramy te ułatwiły analizę złożonych układów i opracowanie zintegrowanych planów zarządzania. Po analizie kluczowych polityk środowiskowych, projekt AQUACROSS wskazał synergie, konflikty i luki w procesie wdrażania aktów prawnych oraz opracował rekomendacje na potrzeby poprawy tych obszarów. Zrozumienie interakcji między działaniem człowieka, ekosystemami i usługami ekosystemowymi było kluczowe dla powodzenia tych działań. Naukowcy zrzeszeni w projekcie AQUACROSS opracowali ramy łączące, aby wyjaśnić presję stwarzaną przez działalność człowieka, a także wdrożyli, przetestowali i dopracowali podejście w ośmiu studiach przypadku z całej Europy, wśród których były m.in. Morze Północne, dorzecze Dunaju i obszar Natura 2000 w Portugalii o nazwie Ria de Aveiro. Obszary te zostały wybrane, by przedstawić cele unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej do 2020 r., zrozumieć wyzwania związane z ochroną podwodnej różnorodności biologicznej oraz zaoferować rzeczywiste rezultaty. Wyniki studiów przypadku zostały zebrane w narzędziu AquaLinks, interaktywnej bazie danych z możliwością przeszukiwania, która ma wspierać podmioty kształtujące politykę i zarządców środowiskowych. Baza danych zawiera rzeczywiste informacje o działalności człowieka i związanej z tym presji dla ekosystemów, o składnikach ekosystemów i usługach ekosystemowych. AquaLinks umożliwia także wgląd w bardziej wrażliwe łańcuchy powiązań i pomaga w wyborze najbardziej odpowiednich strategii zarządzania. Wpływ projektu AQUACROSS Z perspektywy naukowej, dzięki podejściu interdyscyplinarnemu, projekt AQUACROSS przyczynił się do szerzenia praktyk zarządzania opartego na ekosystemach. Wnioski wyciągnięte dla ochrony podwodnej różnorodności biologicznej oraz praktyczny przewodnik po zarządzaniu opartym na ekosystemach można znaleźć w „Książce kucharskiej” projektu. Działania i najważniejsze koncepcje projektu AQUACROSS zostały rozpowszechnione wśród szerokiego grona odbiorców z różnych dziedzin, co pozwoliło na poszerzenie istniejących zasobów wiedzy. Środki pozwalające na oszczędność kosztów oraz zintegrowane praktyki zarządzania zostały wdrożone w studiach przypadków i przekazane lokalnym stronom zainteresowanym, dzięki czemu wzrósł poziom świadomości dotyczącej różnorodności biologicznej i zarządzania opartego na ekosystemach. Myśląc o przyszłości, dr Lago jest przekonany, że „ramy projektu AQUACROSS pozwolą podnieść odporność podwodnej różnorodności biologicznej i zapewnić stabilną dostępność usług ekosystemów wodnych”.
Słowa kluczowe
AQUACROSS, zarządzanie, różnorodność biologiczna, ekosystem wodny, AquaLinks, studia przypadków, morskie, przybrzeżne, słodkowodne
