Dyrektor naczelny EFC mowi o poczatku nowej ery fundacji badawczych w Europie
Ostatnia konferencja w Brukseli zgromadziła fundacje badawcze z całej Europy, jak również urzędników Komisji Europejskiej i może oznaczać początek nowej ery w angażowaniu się fundacji badawczych w badania UE. Przedstawiciele Europejskiego Centrum Fundacji (EFC) mają również taką nadzieję i po konferencji patrzą optymistycznie w przyszłość. Zdaniem Gerry'ego Salole, dyrektora naczelnego EFC, jednym z rezultatów konferencji jest obecnie umiejętność prowadzenia przez EFC bardziej rzeczowych dyskusji z UE. EFC systematycznie informuje członków o prawodawstwie UE, wspiera budowanie potencjału i zachęca do współpracy. Dlaczego Komisja Europejska interesuje się fundacjami badawczymi? - Fundacje mogą podejmować ryzyko. Nie mają żadnych zobowiązań. Mogą finansować niepopularne projekty, ich działania są bardziej skoncentrowane i długofalowe - powiedział Salole w rozmowie dla serwisu CORDIS Wiadomości. - Badania są bardziej neutralnym obszarem do lokowania zasobów niż organizacje społeczeństwa obywatelskiego czy organizacje pozarządowe. Dofinansowanie uniwersytetów czy muzeów jest dla fundacji znacznie łatwiejsze. Poza tym mogą być one raczej małe, a zatem elastyczne i posiadać rzeczywiste możliwości uwalniania zasobów - dodał. Salole wskazał dwa główne rezultaty konferencji: uwypuklenie różnorodności instytucji zajmujących się szkolnictwem wyższym, począwszy od poszczególnych uniwersytetów do placówek finansujących badania w konkretnej dziedzinie oraz "zapoczątkowanie w UE rozwiązywania trudności i zawiłości związanych z fundacjami". Do tej pory, "istniała tendencja do jednakowego traktowania fundacji i stowarzyszeń" - mówi Salole. Ma nadzieję, że teraz to się zmieni. Tradycyjnie fundacje badawcze nie były właściwie reprezentowane w ramowych programach badawczych UE. Salole uważa, że fakt ten został ujawniony podczas konferencji i ma nadzieję, że unijne podmioty będą teraz poszukiwały innych sposobów angażowania fundacji w europejskie badania w ramach współpracy. - Fundacje posiadają niezależne zasoby i niekoniecznie potrzebują środków do nawiązywania współpracy ponadgranicznej - wyjaśniła Emmanuelle Faure, dyrektor do spraw europejskich w EFC. Fundacje są zainteresowane partnerstwami opartymi na wartościach - dodała. Wiele z nich pozytywnie postrzega uczestnictwo innego rodzaju, na przykład udział przedstawicieli w radach ekspertów. Zarówno Salole, jak i Faure podkreślali również, że badania UE przyniosą korzyści fundacjom, jeśli zwiększy się liczba projektów ich dotyczących. Innym pozytywnym efektem brukselskiej konferencji było widoczne poparcie dla utworzenia europejskiego forum badawczego proponowanego w raporcie grupy Aho i popieranego przez komisarza UE ds. nauki i badań, Janeza Potočnika. EFC również opowiada się za tą inicjatywą, bowiem zapewni ona "stały mechanizm na poziomie europejskim umożliwiający wymianę doświadczeń, przegląd najlepszych praktyk oraz promowanie synergii i współpracy". - Nie ma takiej fundacji na świecie, która uważałaby, że może wszystko zrobić sama - oznajmił Salole, wyjaśniając z czego wynika chęć współpracy między fundacjami w ramach takiego forum. Jakkolwiek niektóre z nich są bardzo duże - stanowią niemalże samodzielne instytuty - inne są znacznie mniejsze i uczestnictwo w forum może nastręczać problemy wobec braku wystarczających możliwości. Salole ufa jednak, że forum jest w stanie funkcjonować: - To olbrzymie pole do nauki, ale nie brak entuzjazmu oraz możliwości na poziomie krajowym. I dodaje, że UE ma tu do spełnienia olbrzymią rolę koordynatora europejskich fundacji w ramach forum, "ale konieczna jest otwarta postawa, dzięki której można nauczyć się, jak to robić". Inne propozycje wynikające z najnowszego raportu dotyczyły europejskiego statutu fundacji badawczych, zagadnień przejrzystości i współpracy transgranicznej. Zdaniem przedstawicieli EFC, każdą z tych propozycji muszą się zająć inni interesariusze, zaś postęp należy ocenić w trakcie przeglądu, który odbędzie się za trzy lata. Jednym z problemów w dotarciu do fundacji badawczych jest brak statystyk na temat liczby istniejących organizacji. EFC znajduje się obecnie na etapie tworzenia bardziej wyraźnego obrazu europejskich fundacji, a nie jest to łatwe zadanie. Konieczny jest również szerszy przegląd dziedziny badań. Choć niektórzy stwierdzili, że w Europie działa niewiele fundacji w porównaniu z USA, Salole odrzucił tą opinię, uznając ją za mit. - O wiele więcej środków finansowych dostają uniwersytety - po prostu należy je wykorzystać - powiedział, dodając, że programy stypendialne mają w Europie długą tradycję. Niektóre kraje są wprawdzie bardziej zaawansowane niż inne w kontekście fundacji badawczych, ale Wielka Brytania, państwa skandynawskie i Niemcy działają dość aktywnie. Także w południowej Europie wzrasta zainteresowanie tematem - mówi Salole. Salole, zapytany, dlaczego według niego zainteresowanie jest coraz szersze, powołał się "na dostrzeganie potrzeb obywateli, potrzeby edukacyjne, problemy w finansowaniu pewnych badań i próby zatrzymania naukowców w Europie". Wzrost zamożności przyczynił się także do wzrostu liczby fundacji - uważa Salole. Rozwój pewnych dziedzin naukowych, w tym bioetyki i modyfikacji genetycznych również doprowadził do powstania szeregu nowych fundacji - wyjaśnia Faure. Faure sugeruje ponadto, że na rozwój fundacji miały wpływ działania rządów. Ponieważ Europa jako całość i poszczególne kraje starają się sprostać konkurencji ze strony gospodarek wschodzących, zwłaszcza w Azji, wielu zwróciło się w kierunku badań, uświadamiając sobie tkwiący w nich potencjał. W ubiegłych latach rządy poszukiwały partnerów do finansowania badań, a niektóre kraje wprowadziły specjalne programy, które przewidują, na przykład, współfinansowanie łączone z udziałem rządów i fundacji. Faure podkreśla jednak, że fundacje mogą jedynie zapewniać środki uzupełniające w stosunku do środków oferowanych przez władze publiczne i nie mogą stanowić substytutu finansowania publicznego: - Fundacje mogą wiele, ale jeśli spojrzymy na zakres tego, co jest do zrobienia, widać, że fundacje nie są w stanie przejąć całości tego zadania. Zwiększenie ilości nowych fundacji można również wytłumaczyć osiągnięciami kilku fundacji, które odniosły ogromny sukces. Salole przytacza przykład Science Foundation Ireland: - Dzięki bardzo umiejętnemu wykorzystaniu publicznych środków, osiągnięto kilka bardzo interesujących rezultatów - mówi. - W okresie dziesięciu lat dokonano sporych zmian, dając bardzo dobry przykład współpracy między rządem a fundacjami. Wydaje się, że dla europejskich fundacji badawczych nadchodzą interesujące czasy. Zespól EFC patrzy w przyszłość bardzo optymistycznie, dzięki entuzjastycznej postawie wszystkich uczestników. - Czujemy, że oczekuje się od nas działania - stwierdził Salole.