Łączenie nauki i polityki w regionie Morza Bałtyckiego
Naukowcy z regionu Morza Bałtyckiego mają zintensyfikować współpracę, aby zapobiec szeregu problemom występującym w środowisku morskim oraz doprowadzić do przekształcenia Bałtyku w akwen będący w stanie zapewnić szeroki zakres produktów i usług milionom ludzi mieszkających w pobliżu tego morza lub u jego wybrzeży. Pierwszym etapem ożywiania współpracy jest BONUS - projekt badawczy finansowany przez UE. Morze Bałtyckie, połączone z Morzem Północnym jedynie wąską cieśniną Kattegat, to właściwie morze śródlądowe i jako takie jest szczególnie podatne na problemy ekologiczne, ponieważ jeśli cokolwiek przedostanie się do jego wód, pozostanie w nich prawdopodobnie przez ponad 30 lat. Największym wyzwaniem ekologicznym związanym z Morzem Bałtyckim jest eutrofizacja wynikająca z nadmiernego dopływu składników pokarmowych do akwenu oraz zanieczyszczenie substancjami niebezpiecznymi pochodzącymi z przemysłu i transportu. Jak w przypadku większości mórz na świecie, zasoby ryb również są uszczuplone w wyniku nadmiernych połowów; zmniejsza się także bioróżnorodność. Od dłuższego czasu znane były problemy, na które podatne jest Morze Bałtyckie i w 1974 r. kraje leżące w jego regionie podpisały Konwencję o ochronie środowiska morskiego regionu Morza Bałtyckiego, zwaną także Konwencją Helsińską lub HELCOM. Współpraca ta ma tym większe znaczenie, jeśli weźmie się pod uwagę, że nawiązana została podczas zimnej wojny. Polityczna współpraca rozszerzyła się wraz z przystąpieniem do UE krajów leżących nad Morzem Bałtyckim; osiągnęła ona kulminacyjny punkt w 2004 r. po przystąpieniu Estonii, Łotwy, Litwy i Polski. Z wyjątkiem dwóch krótkich odcinków wybrzeża rosyjskiego, Bałtyk w całości leży w granicach UE. Współpraca naukowa w regionie bałtyckim ma długą historię, począwszy od 1902 r., kiedy to utworzono Międzynarodową Radę Badań Morza (ICES). W kolejnych dekadach utworzono więcej towarzystw naukowych, takich jak Komitet Bałtyckich Biologów Morza i Komitet Geologów Morskich Bałtyku. W ostatnich latach projekty unijne wyznaczyły dodatkowe ramy dla wspólnych projektów badawczych w regionie. Obecnie przygotowywane są plany stworzenia wspólnego programu badań Morza Bałtyckiego. Pierwszym krokiem do jego powstania jest projekt BONUS finansowany przez UE. W projekcie BONUS uczestniczą agencje finansujące badania z krajów regionu Morza Bałtyckiego, w tym Rosji, w celu stworzenia warunków do opracowania wspólnego programu badawczego. Przedstawiciele projektu mają nadzieję na pozyskanie środków finansowych dla programu na podstawie rzadko stosowanego artykułu 169. - Artykuł 169 to jeden z setek artykułów regulujących współpracę państw członkowskich. Artykuł ten w bardzo prosty sposób stwierdza, że jeśli państwa członkowskie stworzą program badawczy, wówczas może w nim uczestniczyć Wspólnota Europejska - wyjaśniła dr Kaisa Kononen z Akademii Fińskiej i koordynator projektu BONUS. - To bardzo rzadko używany instrument finansowania, choć jest on w pełni zgodny z ideą Europejskiej Przestrzeni Badawczej i koordynowania badań europejskich. W przestrzeni badawczej dotyczącej Morza Bałtyckiego wszystkie uczestniczące agencje finansujące wniosą środki do wirtualnej puli i w całym regionie zostaną opublikowane zaproszenia do składania ofert. Jedna procedura zgłoszeniowa oznacza, że wszystkie oferty w projekcie będą oceniane przez jeden zespół oceniający. Przedstawiciele projektu wkrótce dowiedzą się, czy wniosek o dofinansowanie na podstawie artykuł 169 został zaakceptowany. Oczywiście samo prowadzenie badań jeszcze nie wystarcza. Trzeba jeszcze przekazać wyniki osobom odpowiedzialnym za tworzenie polityki. - Naukowcy muszą zrozumieć, że ich badania muszą być z jakiegoś powodu użyteczne - stwierdziła dr Kononen, zwracając uwagę, że naukowców należy zachęcać do tworzenia narzędzi, które można przedstawić decydentom, wyjaśniając, jakiego wyniku należy spodziewać się po podjęciu określonej decyzji zarządczej. Przytoczyła radę, jakiej udzieliła ICES w sprawie kwot połowowych, jako dobry przykład doradztwa udzielanego przez naukowców osobom odpowiedzialnym za tworzenie polityki. Dr Kononen była głęboko zaangażowana w organizowanie konferencji na ten właśnie temat w Helsinkach pod auspicjami prezydencji fińskiej UE. Konferencja ma na celu zaprezentowanie sposobów wspierania ochrony środowiska morskiego i zarządzania nim. Dr Kononen ma nadzieję, że na sali konferencyjnej rozgorzeje dyskusja między naukowcami a osobami odpowiedzialnymi za tworzenie polityki. Dr Kononen ma nadzieję, że ostatecznie Morze Bałtyckie posłuży jako wzorzec powiązania nauki i polityki przy wdrażaniu europejskiej strategii morskiej. - To może być rzeczywiście swego rodzaju pilotażowy obszar demonstracyjny, gdzie można prezentować, na przykład krajom śródziemnomorskim, z regionu Morza Czarnego i Morza Północnego, w jaki sposób rozwiązywać takie problemy - skomentowała. - Może zrobimy jakieś błędy, może osiągniemy sukcesy, ale dzięki temu inni będą mogli się od nas uczyć, a my rzeczywiście chcemy otwarcie współpracować i pokazywać, co robimy.
Kraje
Finlandia