Francja i Niemcy prowadzą w ERA
Oś francusko-niemiecka uważana jest przez wielu za rdzeń Unii Europejskiej, a te dwa kraje na pewno odegrały zasadniczą rolę w utworzeniu poprzednika UE, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). Można także wykazać, że to Francja i Niemcy stały się motorem współpracy badawczej. Kraje te wraz z Wielką Brytanią są najbardziej entuzjastycznie nastawionymi uczestnikami unijnych ramowych programów badawczych i od czasu zakończenia II wojny światowej są zaangażowane w działania wielu różnych dwustronnych organizacji badawczych i projektów. Niektóre najwybitniejsze osobistości w dziejach nauk ścisłych, od Aleksandra von Humboldta i Alberta Einsteina do Paula Langevina i Maksa Plancka, przed wojną współpracowały z kolegami z Francji i Niemiec. Ale wydarzenia lat 1939-1945 przerwały wszelkie kontakty i musiało upłynąć trochę czasu, zanim można było ponownie nawiązać bliską współpracę. Kiedy powstały pierwsze więzi i utworzono pierwsze organizacje, inicjatywy francusko-niemieckie zaczęły się rozrastać. Oba kraje nadal ściśle współpracują ze sobą, zarówno dwustronnie, jak i w kontekście UE. Drogę do kontaktów musiało naukowcom utorować najpierw zbliżenie polityczne. Kiedy w tej dziedzinie dokonał się postęp, dzięki takim ludziom, jak Konrad Adenauer, Robert Schuman, Jean Monnet i Charles de Gaulle, znowu stało się możliwe wspólne prowadzenie badań. W 1949 r. 170 przedstawicieli europejskich środowisk kulturalnych i intelektualnych zebrało się w Lozannie w Szwajcarii i usłyszało apel o podjęcie współpracy skierowany do europejskich środowisk akademickich przez francuskiego fizyka i laureata nagrody Nobla Louisa de Broglie. Wynikiem tego działania był znany obecnie na całym świecie Europejski Ośrodek Badań Jądrowych (CERN), utworzony w 1954 r. i nadal prężnie działający. Wkrótce potem powstał francusko-niemiecki Instytut Badawczy w St. Louis (ISL), zajmujący się badaniami w zakresie bezpieczeństwa i obronności. Biorąc pod uwagę fakt, że Francja i Niemcy dopiero co złożyły broń, bezpieczeństwo i obronność nie były oczywistymi dziedzinami współpracy. Pomysł po raz pierwszy wysunęła grupa niemieckich naukowców - specjalistów w dziedzinie balistyki i aerodynamiki. Po zakończeniu wojny naukowcy ci chcieli pracować dla rządu francuskiego. Nawiązawszy odpowiednie kontakty, rozpoczęli pracę w niewielkim mieście St. Louis w południowej Alzacji. Miejsce było idealne, ponieważ znajdowało się tylko 4 km od Niemiec i pozwalało naukowcom pracować we Francji, a mieszkać w swoim kraju. Pod koniec lat 50. oba rządy zgodziły się sformalizować to porozumienie i powołać dwustronną instytucję. ISL obecnie nadal znajduje się w St. Louis. Ma dwóch dyrektorów - Francuza i Niemca - i zatrudnia około 400 pracowników, z których mniej niż połowa to badacze. Dyrektor Francuz Alain Picq powiedział serwisowi CORDIS Wiadomości, że postrzega ISL jako "mocny symbol polityczny francusko-niemieckiego pojednania". Uważa on także, że dwustronne inicjatywy, takie jak ta, są sposobem wzmocnienia działalności badawczej w UE. Instytut ma wiedzę specjalistyczną w dziedzinie badania detonacji, balistyki, pomiarów wysokich prędkości, czujników, akustyki (w celu wykrywania snajperów), laserów, nanomateriałów i improwizowanych urządzeń wybuchowych. W zeszłym roku w Instytucie przyjęto nową strategię skupiającą się na zastosowaniach do podwójnego wykorzystywania dla obrony przed terroryzmem. ISL jest dobrze znany w swojej dziedzinie i ma podpisane poważne umowy z armiami Francji i USA. Ale Alain Picq chciałby, żeby ISL był bardziej rozpoznawalny w Europie. W nowej strategii określono także cele polegające na podniesieniu znaczenia Instytutu w europejskim środowisku zajmującym się bezpieczeństwem i obronnością, zacieśnianiu umów o współpracy i tworzeniu sieci. Alain Picq zamierza także włączyć ISL do udziału w unijnym siódmym programie ramowym (7. PR) oraz ściślej współpracować z Europejską Agencją Obrony (EAO). - Nasze priorytety wiążą się zdecydowanie z UE - mówi. ISL trzyma się swoich korzeni i pozostał przede wszystkim inicjatywą francusko-niemiecką, są jednak przykłady francusko-niemieckich projektów, które rozszerzyły swój zasięg i stały się projektami europejskimi. Jednym z takich projektów jest Instytut Laue-Langevin (ILL). Mający siedzibę w Grenoble ILL dysponuje największym źródłem neutronów na świecie wraz z zestawem 40 zaawansowanych technologicznie przyrządów wykorzystywanych do badania elementów składowych ciał stałych, nowych materiałów, materiałów biologicznych, nowych substancji i materiałów nanotechnologicznych. W tym roku ILL obchodzi 40. urodziny. Został powołany w wyniku bezpośrednich rozmów między prezydentem Francji Charles'em de Gaulle'em a kanclerzem Niemiec Konradem Adenauerem po wysunięciu takiej propozycji przez naukowców. Wielka Brytania została trzecim członkiem stowarzyszonym w 1973 r., a obecnie Instytut ma 10 partnerów naukowych, którzy dzielą się finansowaniem. ILL "ogromnie się zmienił" od momentu powstania w 1967 r., mówi jego dyrektor Richard Wagner. ILL, razem z partnerami z Austrii, Belgii, Czech, Hiszpanii, Polski, Rosji, Szwajcarii, Szwecji, Węgier i Włoch "przekształcił się w prawdziwie europejski instytut badawczy", powiedział serwisowi CORDIS Wiadomości profesor Wagner. Profesor Wagner uważa, że zarówno Francja, jak i Niemcy odgrywają główną rolę w rozwoju Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA) - inicjatywy, którą określa jako mającą "ogromne znaczenie". ILL nie tylko doprowadził do ukształtowania się więzi między środowiskami naukowymi w tych krajach, ale zachęcał także do współpracy dwustronnej między instytutami w całej Europie "poza Grenoble". ILL ma stać się jeszcze bardziej "europejski", ponieważ został ujęty w wykazie 35 priorytetowych projektów opracowanym przez Europejskie Forum Strategiczne ds. Infrastruktury Badawczej (ESFRI). W tym kontekście ILL będzie się starał o środki finansowe dostępne w 7. PR i profesor Wagner jest nastawiony "całkiem optymistycznie". W nadchodzących latach Instytut planuje siedem nowych instrumentów dla nowo powstających dziedzin. Dotychczasowe doświadczenia sugerują, że więzy powstałe między Francją a Niemcami rzeczywiście łączą. A ponieważ oba kraje pozostają na czołowych pozycjach w badaniach w wielu dziedzinach nauki, współpraca między sąsiadami nabiera sensu. Jeśli oznacza to, że francusko-niemiecki motor napędza współpracę badawczą, może to tylko wyjść na dobre reszcie Europy.
Kraje
Niemcy, Francja