Wykorzystywanie rejestrów podatkowych i informacji zdobytych na śmietnikach w badaniach nad historią rybołówstwa w Europie
Naukowcy prowadzący badania w ramach inicjatywy poświęconej historii populacji zwierząt morskich przejrzeli historyczne archiwa i przetrząsnęli prehistoryczne śmietniki w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie o zmiany, jakim podlegały na przestrzeni wieków populacje ryb w morzach północnej Europy. Uczeni, których działalność stanowi jeden z elementów międzynarodowej inicjatywy na rzecz spisu życia morskiego (Census of Marine Life), opublikowali wyniki badań w 14 artykułach zamieszczonych w specjalnym wydaniu czasopisma "Fisheries Research". Znaczna część prac była finansowana z budżetu Unii Europejskiej. We wstępie do cyklu artykułów Henn Ojaveer z Uniwersytetu w Tartu w Estonii i Brian MacKenzie z Politechniki Duńskiej wyjawili powody tak wielkiego znaczenia tych badań. "Wyniki tych i innych podobnych badań wnoszą istotny wkład w ustanowienie nowych zasad zarządzania ekosystemami morskimi, w tym również strategii ochrony nadmiernie eksploatowanych zasobów żywych", napisali. Jedno z badań przeprowadzonych przez duńskich naukowców obejmowało analizę ponad 100 000 rybich ości znalezionych w duńskich osadach z epoki kamiennej. W okresie od 7 000 do 3 900 r. p.n.e. wody wokół Danii były cieplejsze i bardziej zasolone niż obecnie. Analiza rybich ości wykazała, że w owym czasie wody te zamieszkiwały gatunki uważane dzisiaj za ciepłolubne, takie jak sardele i dorady. Obecnie na te gatunki ryb można natrafić w wodach położonych znacznie bardziej na południe, przykładowo w cieplejszych wodach Morza Śródziemnego. Jednak w ciągu ostatnich 10-15 lat ze względu na wzrost temperatur ryby te wróciły do wód oblewających Danię. Biorąc pod uwagę wyższe temperatury wody w epoce kamiennej, naukowcy byli zaskoczeni dużą zawartością ości dorszy w badanych próbkach. Badania wykazały, że za obserwowany w ostatnich latach spadek liczby dorszy częściowo odpowiada wzrost temperatury wód morskich, gdyż zjawisko to ma wpływ na przeżycie młodych osobników dorsza w Morzu Północnym. Uczeni uważają, że w epoce kamiennej dorsze były w stanie przeżyć w wodach o wyższej temperaturze ze względu na znacznie mniejszą presję na połowy. "Wyniki badań wskazują, że fauna ryb żyjących w wodach wokół Danii będzie podlegała znacznym zmianom w miarę zmian klimatu", napisali naukowcy. "Jednak istnieje możliwość zachowania dostępnych populacji dorsza w wodach wokół Danii, w tym również w Morzu Północnym, ale stopień ich narażenia na skutki zmian klimatu i ryzyko załamania się zasobów będą wzrastać z powodu obecnych wysokich poziomów śmiertelności połowowej". W tym czasie naukowcy łotewscy i estońscy przeglądali rejestry podatkowe zachowane w stolicy Łotwy - Rydze. Pod koniec XVII wieku w Europie panował najchłodniejszy klimat od czasu tzw. "małej epoki lodowcowej". Ryga była wówczas największym ośrodkiem wschodniego wybrzeża Bałtyku i głównym miejscem sprzedaży ryb złowionych przez okolicznych rybaków. Wszyscy rybacy dostarczający ryby do Rygi podlegali specjalnemu podatkowi nakładanemu przez miejski urząd skarbowy. Naukowcy wykorzystali zapisy podatkowe w celu ustalenia, jakie gatunki ryb występowały w Zatoce Ryskiej w najchłodniejszym okresie ery nowożytnej. Rejestry ujawniły, że większość połowów stanowiły śledzie, flądry i węgorzyce, znane z tolerancji na niskie temperatury. Gatunki preferujące cieplejsze wody, które obecnie występują stosunkowo powszechnie, takie jak okoń, stanowiły mniej niż 1 procent połowów. Wielkość połowów śledzi okazała się szczególnie wrażliwa na zmiany klimatu. W latach 1685-1696, w których zimy były wyjątkowo srogie, odnotowano spadek połowów tych ryb. Z kolei zmiany w połowach flądry i węgorzycy przypisuje się czynnikom społeczno-ekonomicznym, takim jak popyt rynkowy. UE sfinansowała badania w ramach projektów w szóstym programie ramowym (6PR). Sieci doskonałości MarBEF (Bioróżnorodność ekosystemów morskich i ich funkcjonowanie) oraz EUR-OCEANS (Analiza ekosystemów morskich) zostały sfinansowane w ramach obszaru tematycznego "Zrównoważony rozwój, zmiany globalne i ekosystemy", natomiast projekt INCOFISH (Integracja różnych obciążeń stref przybrzeżnych ze szczególnym uwzględnieniem ekosystemów i łowisk morskich) w ramach obszaru "Współpraca międzynarodowa".