Otyłość: ciężki problem dla Europejczyków
Pod koniec XX wieku zaobserwowano gwałtowny wzrost wskaźników otyłości i tendencja ta nadal utrzymuje się w obecnym stuleciu. Chociaż ponad 50 procent Europejczyków cierpi na nadwagę lub otyłość, to bardziej niepokoi fakt, że z tym problemem zmaga się ponad 20 milionów dzieci. Co prawda modne diety, przyjmowanie dużych ilości tabletek i chirurgia kosmetyczna mogą w wielu wypadkach przynieść chwilowe efekty, ale nie znaleziono szybkiego i bezpiecznego rozwiązania. Unia Europejska jest zdecydowana zająć się tym zagadnieniem i promować wśród mieszkańców Europy dobre samopoczucie i zdrowie. W tę walkę włączył się zespół naukowców prowadzących nowe badanie epidemiologiczne mające pogłębić wiedzę o czynnikach wpływających na otyłość dziecięcą i inne schorzenia związane z odżywianiem. Podczas badania IDEFICS ("Identyfikacja i zapobieganie skutkom zdrowotnym związanym ze sposobem żywienia i stylem życia dzieci i niemowląt"), którym kieruje Uniwersytet w Bremie, Bremeński Instytut Medycyny Społecznej i Badań nad Profilaktyką (Bremen Institute of Prevention Research and Social Medicine -BIPS), zostaną także opracowane, wdrożone i ocenione konkretne działania służące zwalczaniu epidemii otyłości. Moduły mające zachęcać do zdrowego odżywiania się i większej aktywności fizycznej oraz relaksu stanowią część programu interwencyjnego, który będzie oceniany przed wdrożeniem, w trakcie i po zakończeniu realizacji. Rozpoczęte we wrześniu 2006 r. i prowadzone w wielu lokalizacjach badanie IDEFICS finansowane jest ze środków szóstego programu ramowego Komisji Europejskiej (6PR); jego realizacja potrwa do 2011 r. Odbywa się ono w dziewięciu różnych krajach Europy, w tym w Belgii, Estonii, Grecji i Szwecji. Projekt skupia się na bardzo małych dzieciach, bo to one w największym stopniu dotknięte są otyłością dziecięcą. - Zostaną zbadane czynniki żywieniowe, czynniki genetyczne i pozagenetyczne oraz psychospołeczne, jak również inne uwarunkowania społeczne, takie jak przedszkole, szkoła, dom oraz środowisko lokalne. A zatem zostaną uwzględnione różne przyczyny, które mogą sprzyjać powstawaniu otyłości u dzieci - wyjaśnia prof. dr Wolfgang Ahrens z BIPS, koordynator tego zintegrowanego projektu. - Pozwoli to nam określić najważniejsze elementy odpowiedzialne za rozwój otyłości dziecięcej. Jak mówi profesor Ahrens, różnica między IDEFICS a poprzednimi badaniami polega na tym, że po raz pierwszy w Europie będzie można ocenić i porównać czynniki narażające dzieci na ryzyko otyłości w dziewięciu krajach europejskich. Do celów tego badania będzie dobrana próba obejmująca 17 000 dzieci. Zdaniem prof. Ahrensa szczególnie innowacyjnymi aspektami badania są: - opracowanie metodologii globalnego systemu wskaźników (GIS), służących do opisania środowiska sprzyjającego otyłości związanego ze szkołami i przedszkolami; stworzenie wskaźników "dostępności dla spacerów" oraz "dostępności dla gier i zabaw", określających zakres możliwości podjęcia aktywności fizycznej na otwartym powietrzu oraz typy żywności oferowanej dzieciom, - ocena postrzegania zmysłowego i preferencji żywieniowych u dzieci (warunki eksperymentalne), - duży udział nauki o zachowaniu konsumentów w badaniu determinant behawioralnych i psychospołecznych, - mierzenie aktywności fizycznej podpróby wszystkich dzieci przy pomocy akcelerometrów, ponieważ nadmierna liczba kwestionariuszy jest nieskuteczna w przypadku grup w bardzo młodym wieku. Zespół, który ma nadzieję doprowadzić do trwałego przyjęcia zdrowego stylu życia przez wszystkich Europejczyków, zwłaszcza dzieci, opracuje działania wspierające zdrowie młodszych pokoleń i upowszechni ich wyniki w całej Europie. Ale to jeszcze nie wszystko. Dwuipółletni program, który jak wyjaśnia profesor Ahrens jest dłuższy niż większość wcześniejszych badań interwencyjnych, zapewni realność i aktualność najważniejszych przesłań dla dzieci w wieku od 2 do 10 lat uczestniczące w badaniu IDEFICS. Prof. Ahrens mówi serwisowi CORDIS Wiadomości, że realizatorzy programu zastanowią się nad utworzeniem lokalnych komisji interwencyjnych z udziałem miejscowych podmiotów aktywnych w dziedzinie edukacji, opieki społecznej i zdrowia dzieci. Takie komisje mogłyby nadal działać po zakończeniu badania. Moduły interwencyjne, dodaje, powinny być proste, niedrogie i łatwe do wdrożenia. To "ułatwi przenoszenie ich do innych regionów lub krajów". W badaniu IDEFICS przewidziano konieczność przystosowania standardowych modułów interwencyjnych do miejscowych warunków oraz kultury i/lub zwyczajów religijnych. W czasie badania i po jego zakończeniu zespół udostępni w witrynie internetowej projektu szereg modułów interwencyjnych. Prof. Ahrens dodaje szybko, że rodzice, nauczyciele i osoby opiekujące się dziećmi też będą mieć dostęp do witryny internetowej, ponieważ informacje tam zawarte będą odnosić się nie tylko do uczestników badania. Co więcej "w ramach badania IDEFICS zostaną opracowane wytyczne dla osób odpowiedzialnych za tworzenie polityki", wyjaśnia. Zagwarantuje to większą widoczność projektu i zwiększy prawdopodobieństwo wdrożenia jego zaleceń w innych regionach i warunkach. Prof. Ahrens podkreśla, że z badania i z programu interwencyjnego najwięcej skorzystają dzieci, "w tym sensie, że zdrowe jedzenie, aktywność sportowa i relaks staną się trwałymi elementami ich stylu życia". Osoby podejmujące decyzje w sprawach polityki będą mogły wykorzystać te ustalenia do "przeprowadzenia reform w zakresie ochrony zdrowia lub szerszego wdrożenia wyników badania", dodaje. Prof. Ahrens zwraca uwagę na znaczną rolę, jaką odgrywają w tym badaniu małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP). Konsorcjum składa się z 23 partnerów z 11 państw członkowskich UE. Siedemnastu spośród 23 partnerów reprezentuje instytuty badawcze i wyższe uczelnie, a sześć to MŚP. Jak mówi prof. Ahrens, ich "zakres specjalizacji sięga od udziału środków przekazu w transferze wiedzy i jej wykorzystaniu w Internecie i TV, przez opracowywanie nowych technologii (akcelerometry), po stosowanie innowacyjnych metod laboratoryjnych". - Badanie stanie się kamieniem milowym w dziedzinie oceny programów profilaktycznych i tym samym zwróci uwagę na znaczenie oceny - podkreśla prof. Ahrens. - Kilka spośród innowacyjnych elementów składowych badania może być w przyszłości podjętych przez zespoły badawcze z innych regionów świata, które będą musiały zmierzyć się z epidemią nadwagi i otyłości.