Golce poszerzają naszą wiedzę na temat bólu
Łysa pomarszczona skóra, długie wystające siekacze i malutkie oczka: golce (Heterocephalus glaber) - gryzonie z rodziny kretoszczurów - nie grzeszą urodą. Ich sposób życia też nie jest godny pozazdroszczenia: te stworzenia o długości 10-15 centymetrów żyją w stadach liczących setki osobników w podziemnych norach o słabej wentylacji. Jednak braki w urodzie nadrabiają z nawiązką niecodziennymi cechami, do których należy zimnokrwistość, wyjątkowo długi czas życia oraz struktura społeczna zbliżona do występującej u owadów społecznych, takich jak niektóre pszczoły i osy. Z tego względu są dla wielu naukowców obiektem fascynacji i dość regularnie trafiają na pierwsze strony gazet na całym świecie. Ostatnio te interesujące stworzenia pojawiły się w serwisach informacyjnych, ponieważ stwierdzono u nich brak wrażliwości na kwas i kapsaicynę, substancję obecną w papryce chili, która powoduje podrażnienia skóry przypominające oparzenia. W artykule zamieszczonym w czasopiśmie "PLoS Biology" naukowcy niemieccy i amerykańscy wyjaśnili, że u golców receptory bólu po prostu nie reagują na kwas. Jest to cecha wyróżniająca je wśród kręgowców. W przypadku kapsaicyny sytuacja wygląda nieco inaczej: receptory bólu reagują typowo, ale aktywują inny obszar mózgu niż ma to miejsce w przypadku "normalnych" ssaków, wrażliwych na działanie kapsaicyny. Naukowcy przypuszczają, że warunki panujące w ciasnych korytarzach nor zamieszkiwanych przez golce mogły przyczynić się do ewolucji, której wynikiem był zanik wrażliwości na te szkodliwe substancje. Zawartość dwutlenku węgla w powietrzu w norach jest wyjątkowo wysoka. Zazwyczaj w zetknięciu ze skórą wysoki poziom CO2 wywołuje bolesne uczucie pieczenia, podobnie jak kontakt z kwasem. Naukowcy uważają, że brak wrażliwości na kwas umożliwia golcom przetrwanie w surowych warunkach panujących w ich środowisku. Odkrycie może doprowadzić do opracowania nowych sposobów leczenia bólu u ludzi. - Dowiadujemy się, które włókna nerwowe odpowiadają za poszczególne rodzaje bólu; ta wiedza umożliwi nam opracowanie nowych strategii i celów - wyjaśnił Thomas Park z University of Illinois, główny autor badania. Kolejną dziedziną wiedzy, do której skromne golce wnoszą istotny wkład, jest starzenie się. Podczas gdy przeciętna długość życia myszy, zbliżonych wielkością do golców, wynosi trzy lata, golce żyją prawie 30 lat. Porównanie tych dwóch gatunków podważa teorię, że jedynym czynnikiem odpowiedzialnym za proces starzenia jest stres oksydacyjny. Stres oksydacyjny występuje w wyniku rozpadu cząsteczki tlenu (O2) na pojedyncze atomy tlenu zwane wolnymi rodnikami. W połączeniu z innymi atomami i cząsteczkami powstają reaktywne formy tlenu (reactive oxygen species - ROS), które powodują uszkodzenia DNA, lipidów i białek, zaburzając w ten sposób typowe funkcje komórki. Porównanie golców i myszy ujawniło, że w rzeczywistości uszkodzenia oksydacyjne tkanek występują u golców w znacznie większym zakresie niż u ich krewniaków o krótszym okresie życia. Naukowcy badają obecnie, jak golce radzą sobie ze szkodami powodowanymi przez stres oksydacyjny. Jedna z teorii głosi, że zwierzęta te potrafią bronić się przed ostrymi atakami stresu oksydacyjnego wywołanego przez wyjątkowe okoliczności. - Wydaje się, że golce, u których okres życia jest wyjątkowo długi, a starzenie znacznie opóźnione, stanowią idealny model dla poszukiwania odpowiedzi na pytanie o przebieg starzenia się i możliwości opóźnienia tego procesu - stwierdziła Rochelle Buffenstein z City College of New York, specjalizująca się w procesach starzenia się i w badaniach golców. - Pewnego dnia te zwierzęta mogą dostarczyć nam wskazówek umożliwiających znaczne wydłużenie okresu życia. Inni naukowcy wykorzystują golce do badania zjawiska spadku płodności pod wpływem stresu. W koloniach golców jedynie "królowej" wolno się rozmnażać. Królowa wymusza to prawo przez skuteczne tłumienie płodności u swoich podwładnych. Dosłownie przestawia ich po kątach, aby pokazać, kto tu rządzi. Wywołany w ten sposób stres powoduje tłumienie cyklu owulacyjnego samic i obniżenie liczby plemników u samców. Naukowcy mają nadzieję, że badanie ekstremalnego przypadku spadku płodności pod wpływem stresu będzie źródłem nowych informacji na temat analogicznego stanu u ludzi. - U małp marmozetów zahamowania społeczne są bardzo podobne do obserwowanych u golców, a są to zwierzęta naczelne, więc wyciągane na ich przykładzie wnioski na temat spadku płodności u ludzi w wyniku stresu nie są zbyt daleko idące - powiedział dr Chris Faulkes z Uniwersytetu w Londynie. Choć golce nie są najmilszymi zwierzątkami, jakie stworzyła natura, być może pomimo ich dziwacznego wyglądu powinniśmy okazać im jednak wdzięczność za wkład wniesiony w rozwój nauki.
Kraje
Niemcy, Stany Zjednoczone