W Europie powstaje największa sieć radioteleskopów
Jednym z największych na świecie w pełni sterowalnych teleskopów jest 100-metrowy radioteleskop Effelsberg, włączony niedawno do e-EVN, największej w Europie interferometrycznej sieci radioteleskopów. Dzięki nowemu nabytkowi powierzchnia i czułość całej sieci wzrosły dwukrotnie. Wielu z nas znane są olbrzymie teleskopy optyczne, przy pomocy których astronomowie badają nocne niebo. Nie są to jednak jedyne narzędzia przeznaczone do obserwacji astronomicznych. Wykorzystuje się do nich także radioteleskopy, służące do analizy fal radiowych emitowanych przez gwiazdy, galaktyki, kwazary i inne obiekty astronomiczne. Obsługiwany przez niemiecki Instytut Radioastronomii im. Maxa Plancka w Bonn teleskop Effelsberg połączony jest w ramach sieci e-EVN z sześcioma innymi radioteleskopami w Europie. Do połączenia wykorzystano łącze światłowodowe o długości 35 km, którego budowę sfinansowano częściowo w ramach projektu Komisji Europejskiej EXPReS (Express Production Real-time e-VLBI Service). Dzięki przyłączeniu radioteleskopu Effelsberg e-EVN stała się najszybszą na świecie siecią interferometryczną. W tym celu naukowcy przeprowadzili pierwszą w historii obserwację w czasie rzeczywistym przy użyciu techniki elektronicznej interferometrii wielkobazowej (e-VLBI). W ramach obserwacji dane z Effelsberg przesyłane były do superkomputera znajdującego się w instytucie interferometrii wielkobazowej Joint Institute for Very Long Baseline Interferometry (JIVE) w holenderskiej miejscowości Dwingeloo. Uzyskano transfer danych przy fenomenalnej prędkości 1 Gb/s (gigabit na sekundę), czyli ponad 500 razy szybciej niż pozwala przepustowość standardowych prywatnych łączy DSL. Obserwacja e-VLBI obejmowała także dane z sześciu pozostałych teleskopów, a łączna przepustowość wszystkich siedmiu stacji osiągnęła rekordową wielkość 6,71 Gb/s. Oprócz przyspieszenia sieci, przyłączenie teleskopu Effelsberg pozwoliło zwiększyć czułość detekcji bardzo słabych obiektów w przestrzeni kosmicznej. Ocenia się, że w ramach jednego przebiegu przy transferze danych zarejestrowanym w obserwacji e-VLBI gromadzone jest 1,5 TB (terabajta) danych. Dzięki temu sieć jest w stanie uzyskać najostrzejsze z obrazów astronomicznych, o rozdzielczości 100-krotnie większej niż obrazy z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a. "Dzięki wsparciu ze strony Towarzystwa Maxa Plancka oraz finansowanego przez UE programu EXPReS możemy, poprzez udział radioteleskopu Effelsberg, znacząco zwiększyć czułość nowej techniki e-VLBI, do poziomu, który umożliwia badania astronomiczne obiektów zmiennych przy wysokiej rozdzielczości" - mówi prof. Anton Zensus, dyrektor Instytutu Radioastronomii im. Maxa Plancka w Bonn i przewodniczący JIVE. Pozostałe tworzące sieć teleskopy zlokalizowane są w Cambridge i Jodrell Bank (Wielka Brytania), Medicinie (Włochy), Onsala (Szwecja), Toruniu (Polska) oraz Westerbork (Holandia).