Wyeliminowanie odry w Europie do roku 2010 może okazać się trudne - jak sugerują wyniki badań
Zakrojone na szeroką skalę badania nad odrą przeprowadzone w 32 państwach europejskich przez finansowaną ze środków unijnych sieć monitoringu szczepień EUVAC.NET wykazały ponad 12.000 przypadków zachorowań między 2006 a 2007 r., głównie u nieszczepionych lub niekompletnie zaszczepionych dzieci. Państwa najbardziej dotknięte to Wielka Brytania, Niemcy, Włochy, Rumunia i Szwajcaria. Zwiększoną liczbę zakażeń odrą zaobserwowano na początku 2008 r., zwłaszcza w Wielkiej Brytanii, Włoszech, Szwajcarii i Austrii. Dane opublikowane w czasopiśmie The Lancet mają ogromne znaczenie dla Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), która postawiła sobie za cel wyeliminowanie odry w Europie do roku 2010. Wyniki podkreślają również potencjalne ryzyko wydostania się szczepów wirusa poza Europę do państw o niskim standardzie opieki zdrowotnej, gdzie współczynniki umieralności są znacznie wyższe. Odra jest chorobą silnie zakaźną i w 2003 r. na całym świecie odnotowano ponad 30 milionów jej przypadków, z czego 530.000 było śmiertelnych. Szczepienia okazały się być opłacalnym i ratującym życie sposobem kontroli oraz eliminacji potencjalnych zachorowań na odrę, a skuteczne programy szczepień stanowią część publicznej opieki zdrowotnej w Europie od ponad 40 lat. Niemniej ocenia się, że w 2003 r. odra spowodowała śmierć 4.850 osób. W 2005 r. rezolucja Światowego Zgromadzenia Zdrowia wezwała państwa do rozszerzenia krajowych programów szczepień w latach 2006-2015. Europa przyjęła wyeliminowanie odry za jeden ze swoich priorytetów, w szczególności z uwagi na fakt, że znaczna część przypadków odry przywiezionych do USA i Kanady w latach 1999-2001 pochodziła z Europy. W ramach badań EUVAC.NET koordynowanych przez Instytut Statens Serum w Danii, zbadano dane z krajowych instytucji monitorujących, aby ustalić poziom zachorowalności na odrę oraz najbardziej narażone grupy wiekowe. Naukowcy badali informacje na temat grup wiekowych, potwierdzeń diagnostycznych, historii szczepień, hospitalizacji, występowania ostrego zapalenia mózgu jako powikłania chorobowego oraz przypadków śmiertelnych, a w 30 państwach zebrano również informacje na temat przypadków choroby przywiezionych z zagranicy. Wyznaczono następujące grupy wiekowe: dzieci poniżej pierwszego roku życia, dzieci uczące się chodzić od roku do 4 lat, dzieci między 5 a 9 rokiem życia, młodzież od 10 do 14 lat, od 15 do 19 lat oraz dorośli w wieku od 20 lat wzwyż. Przez okres 2 lat prowadzenia badań odnotowano 12.132 przypadków odry. Podczas gdy większość z nich dotyczyła nieszczepionych lub niekompletnie zaszczepionych dzieci, niemal jedna piąta dotyczyła dorosłych w wieku od 20 lat. Na 210 przypadków odnotowanych jako "zaimportowane" z innego państwa, 117 (56%) pochodziło z Europy, a 43 (20%) z Azji. Aby wyeliminować odrę, państwa powinny zapewnić szczepienia na poziomie minimum 95%, które obejmowałyby dwie oddzielne dawki szczepionki. Co najważniejsze, publiczne programy opieki zdrowotnej powinny "lepiej wyodrębniać w ogólnej populacji podatne jednostki i grupy wysokiego ryzyka", jak czytamy w strategicznym planie WHO dla Europy na lata 2005-2010. Większość państw, które doświadczyły epidemii odry odnotowywało niższy niż optymalny poziom szczepień przeciwko odrze przez dłuższy czas. Szwajcaria poinformowała o szczepieniach na poziomie 82% przez ostatnie 17 lat, natomiast Wielka Brytania odnotowała poziom poniżej 85% w latach 2002-2005. W Irlandii poziom szczepień znacznie wzrósł od 2003 r., ale nadal jest poniżej 90%. W Niemczech szczepienia dzieci urodzonych w latach 1996-2003 utrzymywały się niezmiennie na poziomie około 70%. We Włoszech poziom szczepień dzieci w wieku 2 lat wzrósł od 2003 r., ale utrzymuje się poniżej 90%. We wszystkich badanych państwach odnotowano duże różnice w poziomie szczepień między regionami. Co ważne, kraje w których nie wystąpiły przypadki zachorowań na odrę informują o stale wysokim poziomie szczepień przeciwko odrze przez długie okresy czasu, podkreślając skuteczność programów szczepień. Na przykład badania populacji fińskiej wykazały stały odsetek szczepień powyżej 95%. "Aby osiągnąć cel wyeliminowania odry i rozszerzać programy szczepień, świadomość choroby oraz zaangażowanie decydentów i władz ds. publicznej opieki zdrowotnej we wszystkich państwach europejskich są nieodzowne" - czytamy w raporcie. "Musimy zidentyfikować bariery utrudniające szczepienie przeciwko odrze i zbadać metody docierania do podatnej populacji, która była trudno osiągalna w ramach standardowych programów. Dane na temat szczepień przeciwko odrze są również ważne ze względu na monitorowanie postępu i umożliwiają wczesną identyfikację suboptymalnego poziomu szczepień." Wyniki badań zalecają również wzmocnienie systemów monitorowania, aby przypadki podejrzenia zachorowania na odrę można było gruntownie i szybko badać. Naukowcy zalecają również prowadzenie stałych badań epidemiologicznych i laboratoryjnych oraz badania genotypu wirusa odry, aby zidentyfikować modele zakażania i kontrolować rozprzestrzenianie się choroby. "Niepowodzenie we wdrażaniu powyższych strategii eliminacji we wszystkich państwach europejskich budzi obawy o skuteczne i trwałe wyeliminowanie zakażeń wirusem odry" - podsumowują autorzy. "Suboptymalny poziom szczepień budzi poważne wątpliwości, co do osiągnięcia celu wyeliminowania odry do roku 2010. Osiągnięcie i utrzymanie optymalnego poziomu szczepień oraz poprawa monitoringu stanowią podwaliny planu eliminacji odry w Europie." We wstępie do publikacji, dr Jacques Kremer i dr Claude Muller z Laboratorium referencyjnego WHO ds. odry i różyczki w Luksemburgu podkreślają konieczność zidentyfikowania i monitorowania przez poszczególne państwa konkretnych przeszkód na drodze do eliminacji odry i opracowania odpowiednich działań. Naukowcy cytują niedawny bezpodstawny alarm wszczęty w Wielkiej Brytanii łączący szczepienia przeciwko odrze z autyzmem, zawieszenie programu szczepień na Ukrainie, zakłócenia w dostawach szczepionek na Bałkanach z powodu niepokojów politycznych oraz sprzeciwy o podłożu religijnym, jakie pojawiły się w Holandii, pośród wielu innych barier utrudniających unicestwienie choroby. Istota usunięcia tych przeszkód w eliminacji odry wykracza poza Europę i obejmuje bardziej podatne państwa pozostające pod wpływem Europejczyków - stwierdzili. "Bardziej palącym pytaniem jest, jak wiele przypadków odry Europa wywozi do państw o niskim standardzie opieki zdrowotnej i wysokim współczynniku umieralności. Wirus odry przywieziony z Europy już wywołał kilka epidemii choroby w Ameryce Południowej [...]. Bogate państwa powinny wziąć na siebie odpowiedzialność za unikanie takich przypadków poprzez utrzymywanie wysokiego poziomu szczepień, aby państwa o niskich zasobach nie musiały się martwić o choroby przenoszone z Europy."