Mapowanie płci a Szósty i Siódmy Program Ramowy

Istnieje powszechna zgoda co do tego, że relacje między płciami stanowią oś większości życia społecznego, gospodarczego i politycznego. Badania dotyczące płci wnoszą coraz większy wkład w inicjatywy polityczne na szczeblach krajowym, europejskim i międzynarodowym. Obecnie tocz...

Istnieje powszechna zgoda co do tego, że relacje między płciami stanowią oś większości życia społecznego, gospodarczego i politycznego. Badania dotyczące płci wnoszą coraz większy wkład w inicjatywy polityczne na szczeblach krajowym, europejskim i międzynarodowym. Obecnie toczy się w tym obszarze debata nad pytaniem, czy badania naukowe powinny coraz bardziej koncentrować się nad kwestiami ściśle związanymi z płcią, czy też raczej zajmować się problemami z głównego nurtu nauki.

W opinii Komisji Europejskiej obydwa podejścia można i należy kultywować. Na poparcie tego wniosku opublikowano raport pt. "Badania nad płcią w Szóstym Programie Ramowym oraz w pierwszym okresie Siódmego Programu Ramowego", aby wykazać, że takie podejście można z powodzeniem realizować. Raport podzielono na dwie części: projekty skoncentrowane na problematyce płci oraz projekty obejmujące istotny wymiar problematyki płci.

Wiele spośród ostatnich projektów poświęconych było równouprawnieniu i dyskryminacji. Na przykład główna hipoteza projektu Gendrace (Korzystanie z przepisów antydyskryminacyjnych na tle rasowym - płeć i obywatelstwo w wielokulturowym kontekście) polegała na tym, że istnieją różnice w korzystaniu z prawa przez mężczyzn i przez kobiety. Celem projektu było pogłębienie wiedzy o podwójnej dyskryminacji - rasowej i płciowej - i opracowanie narzędzi do lepszej oceny skuteczności polityki antydyskryminacyjnej.

Podobny projekt zatytułowany "Jakość polityki równouprawnienia płci" (Quing) zajmował się potrzebą bardziej globalnej polityki równouprawnienia płci. Oprócz oceny jakości istniejącej polityki równouprawnienia płci partnerzy projektu przygotowali zalecenia dotyczące skutecznego wkładu ustawodawstwa w równość obywateli w wielokulturowej Europie. Inny projekt (Veil) przyglądał się wartościom i różnicom w liberalnych demokracjach, skupiając się na debatach o chustach na głowę używanych przez muzułmańskie kobiety. Podobnie jak w przypadku projektu Quing, w ramach Veil opracowano zalecenia dla ustawodawców krajowych i europejskich dotyczące różnorodności kulturowej.

Innym kluczowym nurtem w ostatnich badaniach nad problematyką płci współfinansowanych przez UE były migracja i integracja. Na przykład projekt zajmujący się zapotrzebowaniem na imigrujące kobiety i ich integrację w starzejących się społeczeństwach (Femage) poświęcony był ekonomicznym i społecznym przeszkodom, przed jakimi stają imigrantki oraz zidentyfikowaniu wymogów intensywniejszej integracji. W ramach innego projektu dotyczącego płciowego obywatelstwa w wielokulturowej Europie (Femcit) opracowano model płciowego obywatelstwa, który może zostać wykorzystany jako narzędzie analityczne przez ustawodawców, decydentów oraz społeczność akademicką.

Integracja imigrantek na rynku pracy oraz w społeczeństwie także była przedmiotem badań naukowych współfinansowanych przez UE. Jeden z projektów (Femipol) miał na celu zbadanie i zanalizowanie wpływu polityki integracyjnej na pozycję migrujących kobiet w krajach unijnych. Na tej podstawie przygotowano zalecenia dotyczące strategii integracyjnych, które umocnią spójność społeczną. Analiza dotyczyła nie tylko barier w społecznej integracji, lecz także strategii migracyjnych i planów życiowych migrujących kobiet.

W tym samym nurcie projekt "Płeć, migracja i interakcje międzykulturowe w Europie śródziemnomorskiej i południowo-wschodniej" obrał sobie za cel umocnienie opartego na dowodach ustawodawstwa w zakresie równouprawnienia płci i migracji. Celem projektu "Dobrobyt i wartości w Europie - zmiany związane z religią, mniejszościami i płcią" (Wave) było zdobycie nowej wiedzy o wartościach związanych z religią, mniejszością i płcią, które wpływają na spójność i zmianę społeczną w społeczeństwach europejskich.

Badania skoncentrowane na problematyce płci zajmowały się także sprawą praw człowieka. Projekt pt. "Koordynowanie działań dotyczących naruszania praw człowieka" (CAHRV), poświęcony głównie przemocy interpersonalnej, miał na celu położyć kres fragmentacji badań naukowych, ustawodawstwa i praktyk poprzez integrację równoległych dyskursów badawczych dotyczących przemocy. Miał także przyczynić się do stworzenia standardów dla usług i służb interwencyjnych dostępnych na szczeblu europejskim. Inny projekt poświęcony problematyce płci (Maggie) zajmował się głównymi problemami starzenia się i płci w Europie argumentując, że różnice pomiędzy płciami w jakości życia kształtowane są przez kwestie socjo-kulturowe, takie jak systemy pomocy społecznej oraz sytuację gospodarczą, przy czym polityka krajowa i unijna odgrywa tu główną rolę.

Ważnym punktem raportu Komisji były też projekty przekrojowe, z których wiele dążyło do włączenia problematyki płci w szersze ramy badawcze. Jeden z nich (Cliohres) poświęcony był stworzeniu nowego programu dla badań historycznych poprzez włączenie europejskich społeczności historiograficznych. Przeprowadzono sześć skoordynowanych badań dotyczących obywatelstwa, tożsamości, płci, migracji, dyskryminacji oraz tolerancji. Podobnie projekt "Globalne zarządzanie, regionalizacja i regulacja" (Garnet) koncentrował się na rozwoju obszaru badań europejskich w zakresie globalnego zarządzania, regionalizacji i regulacji poprzez budowanie multidyscyplinarnej europejskiej sieci ekspertów.

Płeć odgrywa również rolę w analizie ekonomicznej. Projekt zajmujący się zmianą gospodarczą, jakością życia i spójnością społeczną (Equalsoc) badał, jak zróżnicowane szanse życiowe umacniają różnice pomiędzy kategoriami społecznymi takimi jak płeć, klasa i etniczność. W ramach programu Workcare analizowano relacje pomiędzy rynkiem pracy, demografią oraz polityką opieki społecznej i gospodarczą, podejmując próbę zintegrowania w tej analizie perspektyw na płeć i opiekę. Inny projekt dotyczący godzenia pracy i dobrobytu (Recwowe) łączył istniejące badania nad relacjami między pracą a dobrobytem w celu rozpowszechnienia wiedzy zdobytej dzięki prowadzonym działaniom.

Są także badania nad migracją współfinansowane przez UE, które koncentrowały się na problematyce płci. W ramach badań nad migracją międzynarodową, integracją i spójnością społeczną w Europie (Imiscoe) zgromadzono razem prace około 300 naukowców w celu zaangażowania większej liczby badaczy z Europy Środkowej i Wschodniej oraz z południowej części basenu Morza Śródziemnego. Z kolei sieć centrów badawczych nauk humanistycznych obszaru śródziemnomorskiego (Ramses2) ma na celu podnieść wartość naukową badań dotyczących strefy śródziemnomorskiej oraz zredukować ich fragmentację. W tym celu w ramach sieci zorganizowano zintegrowaną grupę zadaniową, która zajęła się wyszczególnieniem różnych tradycji kulturowych regionu.

W badaniach Komisji ujęta jest także analiza gwałtownego konfliktu na mikropoziomie (Microcon). Intencją tego projektu było zdobycie dogłębnej wiedzy o interakcjach indywidualnych i grupowych prowadzących do - lub wynikających z - gwałtownych konfliktów masowych oraz zebranie danych na temat gwałtownych konfliktów na poziomie indywidualnym, gospodarstwa domowego i grupy. Miał on także na celu prowadzenie i wspieranie paneuropejskiego zespołu dotychczas rozrzuconych naukowców z różnych środowisk nauk społecznych w celu uformowania spójnego projektu poświęconego fundamentalnym obszarom badań społecznych i polityki. Na koniec, projekt poświęcony rekonstrukcji demokracji w Europie (Recon), którego celem było sprawdzenie, czy możliwa jest demokracja w warunkach pluralizmu, różnorodności i złożonego, wielopoziomowego zarządzania.

Raport ilustruje nie tylko centralną rolę odgrywaną przez relacje płci w różnych obszarach, ale także to jak tymi relacjami zajmują się europejscy naukowcy w ramach tematu "Nauka w społeczeństwie" (SIS) Siódmego Programu Ramowego. Ewidentnym wydaje się, że problematyka płci nie jest kwestią, którą można badać w izolacji od innych obszarów badawczych. Raport ma także służyć podniesieniu świadomości roli kobiet w nauce i promowaniu łatwiejszego dostępu kobiet do badań i kariery naukowej.