Skip to main content
European Commission logo print header

Article Category

Wiadomości
Zawartość zarchiwizowana w dniu 2023-03-16

Article available in the following languages:

Werniks winny wyblaknięcia obrazu Van Gogha

Holenderski mistrz Vincent Van Gogh stosował w swoich dziełach kolory najwyższej próby. Jednak część barwy żółtej w "Kwiatach w niebieskim wazonie" z roku 1887 stała się z czasem pomarańczowo-szara. Dlaczego? Europejski zespół naukowców znalazł odpowiedź na to pytanie: winowaj...

Holenderski mistrz Vincent Van Gogh stosował w swoich dziełach kolory najwyższej próby. Jednak część barwy żółtej w "Kwiatach w niebieskim wazonie" z roku 1887 stała się z czasem pomarańczowo-szara. Dlaczego? Europejski zespół naukowców znalazł odpowiedź na to pytanie: winowajcą jest werniks. Odkrycie to zostało przedstawione w czasopiśmie Analytical Chemistry. Van Gogh zwykle nie stosował werniksu na swoich obrazach, ale akurat to dzieło zostało zabezpieczone takim środkiem po śmierci artysty. Pracujący pod przewodnictwem Uniwersytetu w Antwerpii (Belgia) naukowcy z Niemiec, Francji i Holandii posłużyli się zaawansowaną analizą rentgenowską, by zbadać, w jaki sposób werniks doprowadził do zniszczenia koloru. "Podczas renowacji przeprowadzonej w 2009 r. okazało się, że miejsca obrazu zamalowane farbą o barwie żółci kadmowej pokryte są szarą nieprzezroczystą powłoką", opowiada Margje Leeuwestein, konserwatorka z holenderskiego Kröller-Müller Museum, które nabyło obraz na początku XX w. Według specjalistów żółć kadmowa (siarczek kadmu, CdS) zastosowana w tym dziele była wówczas dość nowym pigmentem. Naukowcy już wcześniej odkryli, że ulega ona utlenieniu w reakcji z powietrzem (do postaci siarczanu kadmu, CdSO4) na niepokrytych werniksem obrazach. W efekcie pigmenty tracą kolor i jaskrawość. "Zaobserwowaliśmy ten proces kilka lat temu. Zainteresowało nas, że zamiast niemal białą, przejrzystą warstwą oksydacyjną, pigmenty na obrazie pokryte były ciemną, spękaną powłoką", wyjaśnia dr Koen Janssens z Antwerpii. "Usunięcie tej powłoki i odbarwionego werniksu nie było możliwe bez uszkodzenia bardzo delikatnej żółtej farby", dodaje Leeuwestein. Naukowcy z muzeum użyli dwóch mikroskopijnych próbek farby pobranych z oryginalnego obrazu, aby określić, co się stało. Próbki, o wielkości zaledwie ułamków milimetra każda, wysłano do dra Janssensa do analizy. Próbki zostały przebadane przy pomocy aparatów rentgenowskich w Europejskim Laboratorium Promieniowania Synchrotronowego (ESRF) we Francji oraz w Deutsches Elektronen-Synchrotron (DESY) w Niemczech. Naukowcy przeanalizowali skład chemiczny i strukturę wewnętrzną próbek na styku werniksu i farby. Wyniki tych badań były zaskakujące. Wbrew przewidywaniom krystaliczne związki siarczanu kadmu nie powstały w procesie utleniania. "Okazało się, że aniony siarczanu dobrze reagują z jonami ołowiu zawartymi w werniksie, tworząc anglezyt", mówi Gerald Falkenberg z DESY. Anglezyt (PbSO4) jest nieprzezroczystym związkiem, który znaleziono prawie na całej powierzchni pokrytej werniksem. "Źródłem ołowiu jest prawdopodobnie sykatywa dodana do werniksu", tłumaczy. Marine Cotte z ESRF dodaje: "Na połączeniu farby i werniksu jony kadmu wraz z produktami rozkładu z samego werniksu utworzyły warstwę szczawianu kadmu". Zdaniem badaczy za powstanie nieprzezroczystej, pomarańczowo-szarej powłoki na częściach obrazu odpowiadają wspólnie anglezyt i szczawian kadmu (CdC2O4). Odkrycie to powinno skłonić specjalistów w dziedzinie konserwacji obrazów z innych muzeów do zastanowienia się nad optymalnymi metodami renowacji malowideł Van Gogha. Dr Janssens podsumowuje: "Kolejny raz przekonaliśmy się, że obrazy Vincenta van Gogha nie są trwałymi obiektami, które przetrwają niezmienione przez dziesięciolecia i wieki. Z perspektywy 100 lat można stwierdzić, że są czymś w rodzaju silnie reagującego koktajlu związków chemicznych, zachowującego się w nieprzewidywalny sposób".Więcej informacji: Uniwersytet w Antwerpii: http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=.ENGLISH Europejskie Laboratorium Promieniowania Synchrotronowego: http://www.esrf.eu/ Analytical Chemistry: http://pubs.acs.org/journal/ancham

Kraje

Belgia, Niemcy, Francja, Niderlandy