Czy pociągi i metro mogą być lepiej chronione przed zagrożeniami terrorystycznymi?
Ataki terrorystyczne na pociąg podmiejski w 2004 r. w Madrycie oraz na londyńskie metro w roku 2005 ujawniły szczególną podatność transportu publicznego na tego rodzaju zagrożenia. Czy w kolei naziemnej i podziemnej można zastosować te same zabezpieczenia, jakie pozwalają wykrywać materiały wybuchowe na lotniskach? Niestety prawda jest taka, że tego rodzaju systemów nie da się zainstalować w sieciach transportowych, typu metro moskiewskie czy londyńskie, gdyż spowodowałyby one paraliż komunikacyjny. Z komunikacji kolejowej każdego dnia korzystają miliony pasażerów - kontrolowanie ich wszystkich z taką dokładnością, jak ma to miejsce na lotniskach, jest zwyczajnie niemożliwe. Powstrzymanie zdeterminowanego terrorysty-samobójcy pozostaje więc niezwykle trudne. Zwiększenie bezpieczeństwa transportu kolejowego to priorytet o kluczowym znaczeniu. Skutki ekonomiczne ataku terrorystycznego obejmują nie tylko utratę możliwości korzystania z systemu transportowego, zniszczenie pojazdów i uszkodzenie infrastruktury, ale także dotykają całej gospodarki, nie mówiąc już o stratach w ludziach i traumie psychologicznej. Ogólny koszt ataku jest rzeczywiście bardzo trudny do oszacowania. Koszty naprawy fizycznych szkód wyrządzonych przez eksplozje mogą być liczone w dziesiątkach milionów, ale skutki pośrednie (osłabienie aktywności gospodarczej, opóźnienia lub zmniejszenie inwestycji w ośrodkach miejskich, spadek ruchu turystycznego itd.) potrafią być daleko bardziej bolesne. Ataki z Madrytu i Londynu skłoniły europejskich badaczy do przyjrzenia się temu zagadnieniu i spróbowania znalezienia innowacyjnego rozwiązania. Projekt SecureMetro realizowany był ze środków 7PR, a jego celem było opracowanie skutecznych materiałów i strategii zwiększających bezpieczeństwo w metrze i na kolei. W projekcie udział wzięli producenci pociągów, operator systemów transportowych oraz naukowcy, aby stworzyć sprawdzoną laboratoryjnie i w ramach wielkoskalowych testów metodologię projektowania, do zastosowania podczas budowy pojazdów metra odpornych na eksplozje ładunków wybuchowych. Wykorzystano w niej innowacyjne rozwiązania oparte na istniejących technologiach, materiałach i systemach, pozwalające zwiększyć bezpieczeństwo pojazdów. Wśród takich rozwiązań można wymienić ściślejszą interakcję między bezpiecznymi pojazdami i infrastrukturą. Uczestnicy projektu analizowali możliwość zwiększenia bezpieczeństwa pasażerów poprzez wprowadzenie inteligentnej konstrukcji, która minimalizowałaby ryzyko śmierci i obrażeń podczas ataku bombowego. W ramach projektu rozpatrzono różne rodzaje zagrożeń terrorystycznych, na jakie narażone są systemy kolei podziemnej, aby zdefiniować typowy scenariusz ataku, na którym można by oprzeć dalsze testy i analizy. Przeanalizowano ponad 830 ataków, które miały miejsce w różnych krajach świata na przestrzeni ostatnich 50 lat, wyodrębniając wspólne dla tych zdarzeń informacje, takie jak kraje, cele, taktyka, liczba ofiar śmiertelnych i liczba sprawców. Ponadto, badano możliwości przyszłych ataków, starając się określić ewentualne metodologie do zastosowania w przyszłości. Wśród europejskich operatorów rozesłano kwestionariusz, aby lepiej poznać opinie branży na temat ewentualnego charakteru przyszłych ataków terrorystycznych. Dzięki temu badacze mogli zdefiniować odpowiedni scenariusz i przeprowadzić analizę ryzyka reprezentatywną zarówno dla aktualnych, jak i przyszłych ataków. W ramach projektu, stary angielski wagon metra wyposażono w okna pokryte powłoką z tworzyw sztucznych i materiałami pochłaniającymi uderzenia, aby ograniczyć obrażenia powodowane stłuczonym szkłem i zmniejszyć falę uderzeniową po eksplozji. Unieruchomiono też ciężkie panele sufitowe, które po wybuchu powodowały rozerwanie wagonu. Główny inżynier Conor O'Neill, z Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Systemowej Uniwersytetu w Newcastle, opowiada: "Unieruchomienie obiektów ruchomych jest niezwykle istotne. Lepsze umocowanie paneli sufitowych pozwoliło zmniejszyć ryzyko zgonów i obrażeń śmiertelnych w wyniku uderzenia latającymi fragmentami konstrukcji, a także ułatwić służbom ratunkowym dostęp do rannych", tłumaczy. "Także powłoki okienne, które stworzyliśmy, są niezwykle skuteczne. Bez nich okna są wyrzucane na zewnątrz, przez co na przykład osoby stojące na peronie narażone są na zranienie przez stłuczone szkło. Po zastosowaniu takiej powłoki fala uderzeniowa przemieszcza się wzdłuż pociągu, ale wszystkie okna pozostają nietknięte, z wyjątkiem okien bezpieczeństwa, pomyślanych jako łatwe do zbicia wyjścia awaryjne. Te niedrogie rozwiązania mogą pomóc ocalić wiele istnień ludzkich oraz zmniejszyć atrakcyjność naszych sieci kolejowych jako obiektów ataków. Firmy mogłyby wprowadzić pewne stosunkowo tanie i nieskomplikowane modyfikacje, znacząco ograniczające skutki eksplozji", dodaje O'Neill. Zmiany te sprawdziłyby się także w przypadku składów naziemnych. W ramach projektu z powodzeniem opracowano rozwiązania antyterrorystyczne, pozwalające zwiększyć odporność pociągów na ataki terrorystyczne. Dodatkowo, uczestnicy projektu SecureMetro przygotowali zalecenia, które pozwolą zachować obecną jakość obsługi pasażerów, bez kontroli osobistych, kolejek, opóźnień i zwiększonego nadzoru. Trzyletni, finansowany ze środków UE projekt SecureMetro był realizowany pod kierownictwem Conora O'Neilla z firmy NewRail, od stycznia 2010 r. do grudnia 2012 r. W projekcie udział wzięli partnerzy z czterech krajów UE - Francji, Hiszpanii, Włoch i Zjednoczonego Królestwa. W trwających trzy lata pracach uczestniczyli badacze oraz firmy ze Zjednoczonego Królestwa (Newrail), Hiszpanii (Tecnalia, Metro de Madrid, Maxam-Expal, FFE, Sunsundegui), Francji (RATP, IFSTTAR, Bombardier) oraz Włoch (STAM, IAI).Więcej informacji: SecureMetro http://www.transport-research.info/web/projects/project_details.cfm?ID=41640