Ultramałe cząstki i ich wpływ na zdrowie – rewizja unijnej polityki Ekspozycja na cząstki stałe (PM) o średnicy od 2,5 µm do 10 µm wywołuje szereg niekorzystnych dla zdrowia skutków. Europejscy naukowcy zbadali wpływ nanocząstek znajdujących się w pyle zawieszonym i ustalili, że te najdrobniejsze cząstki (ang. ultrafine particles, UFP) mogą przyczyniać się do nasilania się problemów zdrowotnych. Zmiana klimatu i środowisko Zdrowie © Ioar Rivas W zanieczyszczonym powietrzu znajduje się mieszanina pyłu, kurzu i kropelek cieczy pochodzących z samochodów, fabryk i placów budowy, a także ze spalania paliw kopalnych i biomasy. Dotychczas wszelkie technologie, jak i prawo unijne koncentrowały się na określaniu bezpiecznych poziomów stężenia pyłu zawieszonego o dużej średnicy cząstek i badaniu jego wpływu na zdrowie Europejczyków. Tymczasem cząstki UFP o średnicy mniejszej niż 0,1 µm mogą stanowić o wiele poważniejsze zagrożenie, ponieważ ani nos, ani oskrzeliki nie są w stanie skutecznie ich filtrować. Identyfikacja UFP w dużych europejskich miastach W ramach finansowanego ze środków UE projektu Health1UP2 zidentyfikowano źródła UFP w czterech europejskich miastach i poddano je analizie ilościowej celem określenia skutków zdrowotnych ekspozycji na UFP. Z uwagi na fakt, że warunki meteorologiczne, emisje zanieczyszczeń i inne parametry mogą w różny sposób wpływać na źródła UFP, w badaniu uwzględniono nie jedno, lecz kilka miast. Badając najdrobniejsze cząstki w liczbowym rozkładzie wielkości cząstek przez dłuższy czas, naukowcy zidentyfikowali źródła wysokich stężeń UFP w Barcelonie, Helsinkach, Londynie i Zurychu. „Chcieliśmy ocenić związek różnych źródeł pochodzenia UFP z umieralnością i liczbą hospitalizacji”, tłumaczy koordynator i kierownik naukowy projektu, Frank Kelly. W miastach Europy Środkowej wysokie stężenia cząstek UFP pochodzą głównie z emisji spalin z transportu drogowego. Jak wykazali badacze z projektu Health1UP2, w europejskich miastach emisja UFP pochodząca z ruchu drogowego wynosi 70 %. Co ciekawe, emisje związane z funkcjonowaniem portów lotniczych również wpływają na jakość powietrza w miastach i to pomimo faktu, że lotniska znajdują się zwykle kilka kilometrów za miastem. „To, czy uda się ograniczyć stężenie UFP będzie zależało od wdrożenia polityk ograniczających korzystanie z pojazdów samochodowych oraz minimalizujących ekspozycję na emisje generowane przez statki powietrzne”, przekonuje Kelly. W miastach europejskich z dużą ilością promieniowania słonecznego, takich jak Barcelona, maksymalne stężenie UFP odnotowuje się w południe, co jest związane z fotochemiczną nukleacją zanieczyszczeń w postaci gazów prekursorowych. Badacze odkryli, że tego rodzaju najdrobniejsze cząstki stałe były o wiele mniej istotne w innych badanych miastach. Energia promieniowania słonecznego sprzyja reakcjom chemicznym umożliwiającym nukelację tych gazów i utworzenie cząstek. Przyszłe polityki dotyczące zanieczyszczenia powietrza Dostępna literatura w sposób niejednoznaczny opisuje związek stężenia UFP z zagrożeniem dla zdrowia. „Choć niektóre związki dotyczące konkretnych okresów i źródeł UFP były oczywiste dla niektórych badanych miast, w ujęciu globalnym nie zaobserwowaliśmy wyraźnego związku pomiędzy poszczególnymi źródłami a dzienną liczbą zgonów”, zauważa stypendysta programu „Maria Skłodowska-Curie” Ioar Rivas. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy może być wysoka zmienność przestrzenna stężeń UFP, która znacznie komplikuje ocenę ekspozycji. Jednocześnie analiza ta podkreśla potrzebę dokonywania jednoczasowego pomiaru UFP w różnych miejscach miasta oraz modelowania przestrzennego i czasowego rozkładu tych cząstek. Obecnie nie istnieją żadne normy prawne dotyczące stężenia UFP w środowisku. „Wyniki naszych badań określają główne źródła UFP w europejskich miastach, uzasadniając potrzebę wdrożenia polityk ukierunkowanych na transport drogowy jako głównego winowajcę złej jakości powietrza”, podsumowuje Kelly. Analiza przeprowadzona w ramach projektu Health1UP2 dotycząca związku źródeł UFP ze wskaźnikiem umieralności z całą mocą przemawia za koniecznością poprawy metod oceny ekspozycji oraz za budową stacji do regularnego pomiaru stężenia UFP. Rewizja polityk związanych z jakością powietrza, jaką w przyszłości przeprowadzi Komisja Europejska, powinna uwzględniać dyskusje na temat włączenia nowych norm dla innych wskaźników oraz dla zanieczyszczeń takich jak UFP. Słowa kluczowe Health1UP2, najdrobniejsze cząstki stałe (UFP), zdrowie, emisje, promieniowanie słoneczne
