Przepis na zwiększenie akceptacji Unii Europejskiej wśród społeczeństwa
Stosunek obywateli Unii Europejskiej do tej instytucji nieustannie się zmienia. Co prawda z badania przeprowadzonego w listopadzie 2018 roku wynika, że 68 % mieszkańców UE uważa, że ich kraje skorzystały na członkostwie w tej organizacji, jednak pozytywne postrzeganie Wspólnoty przez jej mieszkańców wcale nie jest czymś oczywistym. Jak uważa Claes de Vreese, główny badacz finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych projektu EUROPINIONS (Causes and consequences of change in public opinion about Europe): „Przyszłość UE opiera się na legitymacji politycznej i społecznej”. Należy więc raczej zadać właściwe pytania dotyczące powstawania i zróżnicowania opinii oraz ich skutków. Badacze skupieni wokół projektu EUROPINIONS postanowili udzielić na nie odpowiedzi, skupiając się na roli mediów – niegdyś głównego źródła opinii, obecnie przeżywającego dogłębną transformację na przestrzeni ostatnich 20 lat. „Dostrzegliśmy pewne braki wiedzy, dlatego postawiliśmy sobie za cel ich uzupełnienie”, wyjaśnia de Vreese. „Pierwszym z nich było opisanie oraz zrozumienie wielowymiarowości postaw wobec Unii Europejskiej. Wiedzieliśmy, że nie wszyscy mają do tej kwestii czarno-białe podejście i istnieje wiele odcieni szarości, dlatego postanowiliśmy lepiej zgłębić to zagadnienie. Następnym wyzwaniem był zmieniający się krajobraz medialny. Mamy obecnie dostęp do wielu różnych źródeł informacji, jednak wszyscy opieramy się na wiadomościach przekazywanych przez pośredników – chcieliśmy ustalić wpływ tego zjawiska. Przyjrzeliśmy się także przyszłości postrzegania Unii Europejskiej przez pryzmat tego, jak mieszkańcy wyobrażają sobie Wspólnotę w przyszłości”. Rozpoczynając badania w ramach projektu, zespół kierowany przez de Vreese’a postanowił połączyć zróżnicowane metodologie. Wśród nich można wymienić między innymi analizy treści medialnych powiązane z danymi uzyskanymi w ramach badania porównawczego. Badacze wykorzystali również szybkie badania ankietowe w celu zapoznania się ze zdaniem opinii publicznej na temat aktualnych wydarzeń, projektując dodatkowo badania doświadczalne w celu analizy dynamiki na poziomie mikro – jednostek zamiast szerszych grup społecznych.
Wyciąganie wniosków z przeszłości, czerpanie korzyści z teraźniejszości
„Nasze badania nie dobiegły jeszcze końca, ale nawet na tym etapie udało nam się dojść do niezwykle ważnych wniosków. Jesteśmy na przykład w stanie wykazać, w jaki sposób informacje na temat dowolnych działań UE, które mogą być postrzegane lub interpretowane w negatywny sposób, wpływają na postawy wobec Unii. Możemy także potwierdzić wpływ mediów na kształtowanie tych opinii. Przyjrzeliśmy się też bliżej konsekwencjom kryzysu. Okazuje się, że kryzysy związane z imigracją lub gospodarką są co prawda w stanie zaszkodzić wizerunkowi UE w oczach opinii publicznej, jednak ich wpływ nie jest we wszystkich przypadkach oczywisty. Większość ludzi postrzega wówczas Wspólnotę w negatywnym świetle, jednak niektóre osoby widzą w niej także skutecznego gracza, który jest w stanie poradzić sobie ze skutkami tych kryzysów”, dodaje de Vreese. Przypadek kryzysu spowodowanego pandemią COVID-19 pokazuje dobitnie stopień powiązania polityk krajowych i polityki na szczeblu europejskim. Dodatkowym wnioskiem wypływającym z badania jest fakt, że z racji rzadkiego postrzegania organów unijnych jako posiadających kompetencje, opinia obywateli UE jest w wielu przypadkach uzależniona od ich postrzegania polityki krajowej. Wyniki badań w skali mikro pokazują również, że negatywne opinie na temat polityki krajowej mogą zmniejszyć zaufanie do UE, jednak taka zależność nie zachodzi w odwrotnym przypadku. „Poza tym należy podkreślić, że COVID-19 zasadniczo uświadamia ludziom, jak cenne jest bycie częścią międzynarodowej wspólnoty o otwartych granicach”, wyjaśnia de Vreese. Pomimo tego, że z badań przeprowadzonych w ramach projektu wynika, że mieszkańcy Unii nie chcą jej opuszczać, pokazują one, że wiele osób chętnie zobaczyłoby reformy i zmiany w sposobie jej funkcjonowania. De Vreese uważa, że Unia Europejska powinna unikać prób wpływania na opinię publiczną, zamiast tego skupiając się na informowaniu mieszkańców i angażowaniu ich w działania. Podkreślanie kompetencji w zakresie radzenia sobie z kryzysami, na przykład poprzez transgraniczną wymianę wyrobów medycznych, a także zachęcanie ludzi do rozmów, stanowi dobre praktyki, których stosowanie może doprowadzić do lepszego postrzegania Unii przez ogół społeczeństwa.
Słowa kluczowe
EUROPINIONS, UE, opinia publiczna, COVID-19