Badania poświęcone wpływowi zanieczyszczenia hałasem wytwarzanym przez człowieka na ptaki
Szum antropogeniczny jest wszechobecny w środowisku i nie dość, że powoduje on u ptaków stres, to jednocześnie stanowi poważne zagrożenie dla ich liczebności i bogactwa gatunków. Nadal nie potrafimy wyjaśnić mechanizmów, które sprawiają, że szum antropogeniczny powoduje spadek różnorodności biologicznej i przyczynia się do zwiększenia śmiertelności wśród ptaków, ale większość badaczy skłania się ku przekonaniu, że powodem jest zagłuszanie ważnych sygnałów, takich jak śpiew czy nawoływania ostrzegające przed atakiem drapieżnika. Utrata różnorodności biologicznej może nastąpić bardzo szybko, nawet do czterech dni od nastania szumu.
Nawoływania kontaktowe w epicentrum
Wiele gatunków często korzysta z tak zwanego nawoływania kontaktowego – pozornie przypadkowych dźwięków, które pozwalają ptakom sygnalizować innym przedstawicielom ich gatunku, gdzie się znajdują, i koordynować ruch całej grupy. Nawoływania kontaktowe są szczególnie istotne w siedliskach, gdzie widoczność jest ograniczona, na przykład w lesie. W takim otoczeniu dźwięki te rozchodzą się na większe odległości i mogą stanowić źródło informacji o wielu osobnikach jednocześnie. „Wiemy sporo na temat głosowej koordynacji ruchu grup ssaków, natomiast dane dotyczące roli nawoływania w utrzymaniu zwartego układu grupy i koordynacji jej ruchu u gatunków ptaków przejawiających zachowania społeczne są bardzo skąpe”, zauważa Nora Carlson, stypendystka działania „Maria Skłodowska-Curie” i koordynatorka projektu GROUP MOVEMENT.
Ciekawy zestaw doświadczeń
Projekt GROUP MOVEMENT miał doprowadzić do lepszego zrozumienia tego, w jaki sposób poszczególne osobniki w stadzie korzystają z nawoływania kontaktowego, by utrzymać kontakt z pozostałymi ptakami i koordynować zachowanie całej grupy. Badacze próbowali też stwierdzić, w jaki sposób na jakość nawoływania kontaktowego wpływa wygląd siedliska, szczególnie w warunkach, gdy członkowie stada nie mają ze sobą kontaktu wzrokowego, oraz jak szum antropogeniczny kształtuje tę komunikację. Badacze starali się znaleźć odpowiedzi na te pytania na drodze serii doświadczeń, które wymagały codziennego zmieniania wyglądu i akustyki środowiska wewnątrz pomieszczenia. Badania nad kolektywnymi zachowaniami poruszających się swobodnie grup ptaków przeprowadzono w ośrodku Imaging Barn. Jest to umożliwiająca swobodny lot woliera o wymiarach 15 × 7 ×6 m3 wyposażona w najnowsze rozwiązania technologiczne w zakresie śledzenia i projekcji, w tym w 32 kamery na podczerwień rejestrujące ruch produkcji firmy Vicon, kamery działające w systemie RGB, dzięki którym można rozwinąć widzenie komputerowe, oraz aktywne i pasywne urządzenia do śledzenia pozycji źródła dźwięku. „Każde stado było umieszczane w przestrzeni badawczej na cztery dni i codziennie znajdowało się w innym środowisku – z dobrą widocznością i cichym, z ograniczoną widocznością i cichym, z dobrą widocznością i zaszumionym oraz z ograniczoną widocznością i zaszumionym. Umieściliśmy bariery wokół różnych części obszarów żerowania oraz barierę pomiędzy miejscami, gdzie ptaki grzędowały i szukały pokarmu. W warunkach nieograniczonej widoczności bariery były przezroczyste, dzięki czemu ptaki mogły obserwować całą przestrzeń w obrębie woliery. W warunkach z ograniczoną widocznością bariery były nieprzejrzyste”, wyjaśnia Carlson. Dźwięk ptasich nawoływań w ciszy i w reakcji na hałasy drogowe rejestrowała macierz 30 mikrofonów umieszczonych w suficie. Macierz ta umożliwiła badaczom określenie pochodzenia dźwięków wydawanych przez poszczególne osobniki. Każdy ptak był oznaczony na grzbiecie innym wzorem widocznym w podczerwieni, więc naukowcy mogli śledzić położenie poszczególnych osobników w stadzie z dokładnością do ułamkowych części milimetra. Zespół projektu nadal nie ogłosił żadnych wyników, ponieważ przetwarzanie danych doświadczalnych i ich analiza nie dobiegły jeszcze końca. „Lepsze zrozumienie sposobu, w jaki poszczególne osobniki używają nawoływania do koordynowania ruchu grupy, oraz wpływu szumu generowanego przez człowieka na zdolność stada do utrzymania zwartego szyku i koordynacji lotu pozwoli nam, mamy nadzieję, opracować rozwiązania problemu zagłuszania komunikacji wśród zwierząt hałasem, którego źródłem są ludzie”.
Słowa kluczowe
GROUP MOVEMENT, ptaki, nawoływanie kontaktowe, zwartość, koordynacja, szum antropogeniczny, różnorodność biologiczna, Imaging Barn
