Jak poczta pantoflowa może przysłużyć się ograniczaniu skutków globalnego ocieplenia
„Każdy z nas ma do odegrania jakąś rolę”. We wrześniu 2020 roku grupa 108 obywateli Zjednoczonego Królestwa, którzy stworzyli pierwszy w kraju zespół ds. klimatu (ang. Climate Assembly), opublikowała wnioski z trwających sześć miesięcy obrad na temat sposobów ograniczania emisji gazów cieplarnianych, tak by do 2050 roku w kraju uzyskano w tym zakresie zerowy bilans. Oprócz szeregu propozycji na szczególną uwagę zasługuje jeden konkretny aspekt. Choć przywództwo ze strony rządów państw jest niezbędne, zmiany inicjowane przez samych konsumentów są nie mniej ważne. Jednym ze zjawisk leżących u podstaw takich zmian jest wpływ społeczny. „Już od początku lat 50. XX wieku wiedzieliśmy, że wpływ społeczny odgrywa ważną rolę w rozpowszechnianiu nowych idei”, mówi Charlie Wilson, profesor pracujący dla brytyjskiej organizacji Tyndall Centre for Climate Change Research. „Rozważania na ten temat odnajdziemy w tysiącach badań naukowych, a także w książce zatytułowanej »Diffusion of Innovations« autorstwa Everetta Rogersa. Przedstawiono w niej cztery kluczowe składniki niezbędne do zrozumienia, dlaczego i jak dochodzi do rozpowszechnienia nowych idei. Są to: niejednorodność odbiorców idei (różne motywacje), transmisja informacji (sposoby przekazywania informacji), sieci społecznościowe oraz atrybuty innowacyjności (cechy danego produktu)”. Niewiadomą pozostaje wciąż odpowiedź na pytanie, czy te mechanizmy dotyczą również rozpowszechniania – w wielu różnych kontekstach – potencjalnie przełomowych, innowacyjnych rozwiązań niskoemisyjnych. Jaką rolę może na tym polu odegrać wpływ społeczny? Aby to ustalić, prof. Wilson rozpoczął w 2016 roku prace nad finansowanym przez ERBN projektem SILCI (Social Influence and Disruptive Low Carbon Innovations). „Chciałem się skoncentrować na potencjalnym wkładzie, jaki każdy obywatel mógłby wnieść jako konsument towarów i usług. Ponad trzy czwarte światowej emisji dwutlenku węgla zależy od tego, w jaki sposób żyjemy, podróżujemy, jemy i korzystamy z systemów energetycznych”, wyjaśnia uczony.
Zastosowanie wpływu społecznego do zmiany klimatu
Podejście badaczy z projektu SILCI można podzielić na trzy kroki. Po pierwsze, przyjrzeli się oni potencjalnie przełomowym innowacjom z zakresu transportu, żywności, mieszkalnictwa i energii. Następnie swoją analizę uzupełnili o szczegółowe studia przypadku poświęcone innowacjom z każdego z tych obszarów. Na koniec, posługując się niektórymi z nowych wniosków empirycznych, opracowali złożone modele symulacyjne globalnych systemów energetycznych i użytkowania gruntów, by na tej podstawie przewidywać wpływ na klimat. „Naszym celem jest zbadanie możliwych krótko- i długookresowych skutków klimatycznych innowacji stworzonych z myślą o konsumentach. Ta część projektu była szczególnie ekscytująca. Przyjmując pewne założenia, udało się nam wykazać, że szybkie wdrożenie innowacyjnych cyfrowych rozwiązań konsumenckich przyczyniłoby się do zmniejszenia wzrostu temperatury na świecie do 1,5 °C bez konieczności stosowania niezwykle drogich i ryzykownych technologii NET (ang. negative emission technologies)”, dodaje prof. Wilson. Zespół projektu SILCI podkreślił ponadto rolę poczty pantoflowej i norm społecznych w zwiększaniu świadomości i dzieleniu się doświadczeniem w zakresie innowacyjnych rozwiązań niskoemisyjnych (transmisja informacji). Poza tym dzięki swoim analizom uczeni opisali główne cechy skutecznych rozwiązań niskoemisyjnych, takich jak wypożyczalnie rowerów. Należą do nich: wygoda, swoboda wyboru, personalizacja oraz struktura kosztów oparta na zasadzie płatności za faktyczne zużycie (pay-per-use) (atrybuty innowacyjności). Jeżeli chodzi o niejednorodność odbiorców innowacji, zespół ustalił, że na wczesnym etapie wdrażania innowacji odbiorcy dzielą się na trzy grupy: poszukiwaczy nowinek, technofilów oraz odbiorców nastawionych na ochronę środowiska. Ważną rolę odgrywają również sieci społecznościowe. „Ustaliliśmy, że osoby, których sieć społecznościowa jest mało hermetyczna, za to bardziej zróżnicowana z dużą liczbą znajomych nie tylko bliższych, ale i dalszych, są bardziej skłonne wprowadzić do swojego życia innowacyjne rozwiązania niskoemisyjne”, podkreśla Wilson. Zespół przeprowadził ankiety wśród 3 000 mieszkańców Zjednoczonego Królestwa oraz 3 000 obywateli Kanady, aby wśród odbiorców 16 innowacyjnych rozwiązań niskoemisyjnych z zakresu transportu, żywności, mieszkalnictwa i energii rozróżnić tych, którzy wdrożyli zaproponowane rozwiązania do swojego życia i tych, którzy tego nie zrobili. Powtórne badanie uczeni chcą przeprowadzić już wkrótce, aby prześledzić ewentualne zmiany tego trendu na przestrzeni 2020 roku. Następnie badacze skoncentrują się na przełożeniu wniosków naukowych na kompleksowy zestaw zaleceń dla decydentów, dostawców usług i innych zainteresowanych stron. „Wpływ społeczny jest mechanizmem samonapędzającym się: im więcej słyszymy o innowacyjnych rozwiązaniach niskoemisyjnych, tym większe jest prawdopodobieństwo, że sami je wypróbujemy. Im częściej będziemy je wypróbowywać, tym większe jest prawdopodobieństwo, że powiemy o nich innym. Im częściej zaś będziemy opowiadać o nich innym, tym większa jest szansa, że i oni je wypróbują”, podsumowuje prof. Wilson. Dzięki projektowi SILCI o wiele lepiej rozumiemy, jak z powodzeniem wywoływać efekty kuli śnieżnej, napędzając tym samym wdrażanie innowacyjnych rozwiązań niskoemisyjnych.
Słowa kluczowe
SILCI, poczta pantoflowa, zmiana klimatu, niskoemisyjny, innowacje, wpływ społeczny