Badanie sugeruje, że wzorce osadnictwa kształtują język emocji
Jak sugeruje pierwsze badanie porównawcze dotyczące emocji, obejmujące dwie spośród ostatnich społeczności zbieracko-łowieckich na świecie, gdy ludzie osiedlają się na danym terytorium, ich język emocji dostosowuje się, aby odzwierciedlić nową rzeczywistość społeczną. Badacze porównali układy emocjonalne dwóch tradycyjnych społeczności zbieracko-łowieckich zamieszkujących tereny Tajlandii: ludu Mlabri, niegdyś nomadów, zmuszonych do osiedlenia się na stałe w wioskach w latach 80. i 90. XX wieku, oraz ludu Maniq, łowców-zbieraczy, którzy pozostają nomadami. Obie grupy to społeczności o podobnej liczebności (300 do 400 osób), które łączy organizacja społeczna podkreślająca znaczenie równości materialnej i społecznej. Jednak ich najnowsza historia zmieniła aspekty ich świata emocjonalnego, stwierdza badaczka Ewelina Wnuk, językoznawczyni będąca kierowniczką projektu HG-Emo na uczelni UCL w Londynie. Przy wsparciu działania "Maria Skłodowska-Curie" Wnuk wykorzystała swe wcześniejsze prace w terenie z udziałem ludu Maniq i nawiązała współpracę z doświadczonymi badaczami zajmującymi się ludem Mlabri, aby obserwować obie te grupy i systematycznie gromadzić dane, prosząc uczestników badania o opisanie emocji wywołanych przez różne bodźce.
Odczuwanie świata materialnego
„Lud Mlabri używał o wiele więcej zapożyczeń z języka tajskiego i dysponował nowymi określeniami na wyrażenie emocji, których wcześniej nie odnotowano”, opowiada Wnuk. Dodatkowo grupa ta inaczej oceniała pewne scenariusze emocjonalne. „Znacznie częściej wyrażali oni uczucia przywiązania do przedmiotów materialnych pozbawionych krytycznego znaczenia niż lud Maniq; wyrażali też więcej uczuć związanych z żalem na myśl, że mieliby je porzucić”, dodaje badaczka. Różnica ta ujawniła się podczas zadania związanego z wyrażaniem emocji i była zgodna z obserwacjami badaczy dotyczącymi życia codziennego. „Z kolei lud Maniq nie posiadał wielu zbędnych przedmiotów i był przyzwyczajony do porzucania rzeczy, zatem jego odmienne reakcje emocjonalne w tym kontekście nie są zaskakujące”, zauważa Wnuk. Leksykon stopniowo zmienia się z czasem, aby opisywać nowe aspektu porządku społecznego, relacji społecznych i rzeczywistości niematerialnej”, uważa Wnuk. „Mlabri przyjęli koncepcje takie jak »strata czasu« i »dziękowanie«, które wcześniej nie były u nich obecne”, stwierdza. Jak dotąd lud Mlabri utrzymał wzorzec charakterystyczny dla grup egalitarnych, występujący również u społeczności Maniq: obie grupy unikają wyrażania negatywnych emocji postrzeganych jako konfrontacyjne czy oceniające, np. złości. „Ich języki obejmują specjalne wyrażenia umożliwiające komunikowanie takiego unikania (piyaɲ picɨh – Maniq, ɲam dɔk – Mlabri, oba określenia znaczą dosłownie »odkładanie, pozostawianie«), wyjaśnia Wnuk. Badaczka łączy takie unikanie z faktem, że obie społeczności postrzegają negatywnie jednostki traktujące innych z wyższością i przypisujące sobie autorytet moralny. W ramach projektu przeanalizowano też metafory emocjonalne społeczności Mlabri, podważając wcześniejsze przekonanie co do uniwersalności powiązania szczęśliwych uczuć z wysoką pozycją w przestrzeni a nieszczęśliwych – z niską, tak jak w wyrażeniach „podnoszący na duchu” czy „ręce opadają”. Okazuje się, że wyrażenia stosowane przez Mlabri mają odwrotne mapowanie. Wyrażenie klol jur, „być szczęśliwym, zadowolonym”, oznacza dosłownie „serce spadające w dół”, co odzwierciedla pogląd Mlabri, że pozytywne odczucia wiążą się najchętniej z kierunkiem „w dół”. Badacze postrzegają projekt jako szczególnie ważny, jako że umożliwił on zgromadzenie danych na temat niedostatecznie reprezentowanej niszy kulturowej. Wiele badań nad ludzkimi emocjami koncentruje się na społecznościach w świecie uprzemysłowionym. „Koniecznie musimy badać ostatnie społeczeństwa łowców-zbieraczy, jako że błyskawicznie znikają; pozwoli nam to lepiej zrozumieć fundamentalne aspekty ludzkich emocji”, stwierdza Wnuk.
Słowa kluczowe
HG-Emo, język emocji, nomadzki, łowca-zbieracz, Mlabri, Maniq, leksykon
