Głosy ludności rdzennej kluczem do walki z wylesianiem obszarów tropikalnych
Potrzeba rozszerzania przestrzeni wykorzystywanej przez uprawy i pastwiska jest obecnie najważniejszym czynnikiem powodującym wylesianie obszarów tropikalnych. Na poziomie regionów proces ten może mieć znaczący szkodliwy wpływ na rdzenne społeczności oraz miejscowych chłopów, czyli grupy, które często same nie uczestniczą w procesie decyzyjnym i nie czerpią żadnych korzyści gospodarczych z tych działań. Z kolei na poziomie globalnym niekontrolowane wylesianie powoduje uwalnianie znacznych ilości węgla do atmosfery. Według Międzyrządowego Zespołu ds. Zmiany Klimatu sektory rolnictwa, leśnictwa i użytkowania gruntów są odpowiedzialne za około 23 % ogółu emisji gazów cieplarnianych na świecie, w związku z czym ten problem dotyka każdego i każdej z nas. „Istnieje szereg ważnych czynników społeczno-gospodarczych, demograficznych i instytucjonalnych, które wpływają na wylesianie obszarów tropikalnych”, zauważa Graziano Ceddia, koordynator projektu INCLUDE i adiunkt Uniwersytetu Berneńskiego w Szwajcarii. „Moim celem w ramach tego projektu było wyjście poza wyjaśnienia oparte wyłącznie na czynnikach gospodarczych. Chciałem zwrócić uwagę na kwestie zarządzania, władzy oraz niesprawiedliwości, a także uwzględnić perspektywę marginalizowanych społeczności, w tym grup rdzennej ludności”.
Oddawanie głosu ludziom
Aby zrealizować to założenie, Ceddia skupił się na ekspansji rolnictwa oraz wylesianiu w regionie Chaco Salteño w Argentynie, który – jak wyjaśnia – „jest jednym z najbardziej aktywnych obszarów ekspansji rolnictwa na świecie. Poza tym, że stanowi jedno z miejsc, w których proces wylesiania jest obecnie najbardziej intensywny. Region ten charakteryzuje się również wyjątkową różnorodnością etniczną i kulturową – wśród występujących tam grup można wymienić zarówno przedsiębiorców prowadzących intensywną gospodarkę rolną na szeroką skalę, aż po chłopów i przedstawicieli rdzennych społeczności. Co ważniejsze, wszystkie te grupy przemawiają innymi głosami”. Kluczowe znaczenie dla projektu INCLUDE mają poglądy i opinie mieszkańców zamieszkujących ten region, a także ekonomistów, politologów, geografów i antropologów. „W czasie naszych badań odkryliśmy, że rdzenni mieszkańcy i chłopi mają zupełnie inne podejście do wylesiania”, twierdzi Ceddia. „Mówiąc dokładniej, znacznie bardziej uwypuklają kwestie władzy i tożsamości”. Wspólnie ze swoim zespołem Ceddia odkrył także, że rozwiązania proponowane przez te grupy były często bardziej zgodnie z szeroko pojmowanymi pojęciami zrównoważonego rozwoju i ekologii. Lokalne organizacje chłopskie pomogły na przykład w przyspieszeniu procesu przechodzenia na sposoby produkcji charakteryzujące się mniejszą szkodliwością dla pozostałych lasów. Z kolei rolnicy oraz przedstawiciele rządu mają natomiast tendencję do postrzegania tej kwestii przede wszystkim w kategoriach ekonomicznych. „Innymi słowy uważają, że gdzie są lasy, tam panuje bieda, zatem należy pozbyć się lasów”, dodaje Ceddia. W ramach prac nad projektem badacze zajęli się także analizą innych aspektów wylesiania, takich jak na przykład negatywny wpływ różnic poglądów w strukturach instytucjonalnych – w tym przypadku w Argentynie – na wdrażanie zasad ochrony. Rezultatem było ustalenie, że kluczowym czynnikiem napędzającym ekspansję rolniczą w obszarach tropikalnych jest globalne zapotrzebowanie na możliwości inwestycyjne.
Promowanie koniecznych zmian
Zakończenie projektu INCLUDE zostało zaplanowane na koniec 2021 roku. „Mamy nadzieję, że nasze działania przyczynią się co najmniej do tego, że naukowcy i decydenci na poziomie globalnym dostrzegą negatywny wpływ wylesiania na grupy marginalizowane”, mówi Ceddia. „Argentyński region Chaco dopiero przebija się do globalnej świadomości, w przeciwieństwie do Amazonii. Taki stan rzeczy trwa pomimo faktu, że Chaco jest drugim co do wielkości biomem leśnym na kontynencie amerykańskim”. Z bardziej praktycznego punktu widzenia Ceddia ma nadzieję, że wyniki badań okażą się przydatne dla lokalnych społeczności i umożliwią kształtowanie lepszej polityki, a także prowadzenie dalszych badań w regionie. „Naszym celem było rzucenie światła na marginalizowane grupy zamieszkujące badany region”, dodaje. „Chodziło nam głównie o upodmiotowienie ludzi i promowanie koniecznych zmian”.
Słowa kluczowe
INCLUDE, wylesianie, tropikalne, uprawy, ludność rdzenna, Argentyna, zarządzanie
