Mapuche – niewidoczni rdzenni mieszkańcy miasta Santiago de Chile
Zjawisko nazywane obecnie „diasporą Mapuche” przez uczonych wywodzących się z ludności rdzennej jest ważną konsekwencją utraty ziemi i przesiedlenia ludu Mapuche pod koniec XIX wieku. To właśnie wtedy niedawno utworzona Republika Chile zajęła uprzednio niezależne terytorium Mapuche. Zaowocowało to masową migracją z terenów wiejskich na tereny miejskie, gdzie populacje Mapuche osiedliły się w biedniejszych dzielnicach miast, takich jak Temuco i Santiago. To właśnie tu ludność rdzenna stworzyła rozległą klasę niższą. Niedawno ukuto nowy termin określający doświadczenia ludności rdzennej w mieście, podkreślający zarówno marginalizację, jak i wytrzymałość: Mapurbe. Autorem tego terminu, łączącego słowa „mapu” (Ziemia) oraz „urbe” (miasto), jest poeta wywodzący się z ludu Mapuche, David Añinir.
Patrzenie na miasto oczami rdzennych artystów
Twórcy projektu MAPS-URBE zbadali wpływ przesiedlenia i wyłączenia społecznego na rdzenną młodzież oraz wyznaczyli zestaw wzajemnie wynegocjowanych celów badawczych wraz z młodymi przedstawicielami Mapuche. Następnie badacze opracowali szereg metod opartych na współpracy i uczestnictwie, takich jak mapowanie, materiały wideo, występy czy wystawy. „Umożliwia to lepsze zrozumienie miejskich doświadczeń rdzennej ludności jako coś »pomiędzy«, co wyraża termin Mapurbe. Symbolizuje on ciągłe negocjowanie przesiedlenia z terytorium przodków oraz nowe formy życia w mieście”, wyjaśnia jedna z twórczyń projektu, Olivia Casagrande. Badanie to, realizowane przy wsparciu z działań „Maria Skłodowska-Curie”, przyczyni się do poszerzenia wiedzy na temat tego, w jaki sposób młodzi członkowie ludu Mapuche żyjący w Santiago de Chile doświadczają przestrzeni miejskiej. Współpracując z grupą rdzennych artystów i aktywistów, zespół badawczy zajął się kwestią tego, jak rdzenny czas i przestrzeń są przetwarzane w kontekście miejskim, aby podkreślić, jak przerabiana jest osobista i zbiorowa przeszłość.
Zobaczyć niewidocznych
W projekcie MAPS-URBE wykorzystano antropologię, występy i krytyczną kartografię, aby przeanalizować i zrozumieć miejski krajobraz – jego wymiar społeczno-przestrzenny, materialny i polityczny. Dzięki uwzględnieniu perspektywy antropologa, rdzennych aktywistów, artystów i uczonych w procesie tym utworzono wiedzę, która prawdopodobnie nie powstałaby przy zastosowaniu dowolnego innego podejścia metodologicznego. Dzięki swej wieloaspektowości prowadzone badania stały się wielowarstwowym zbiorem głosów i materiałów, które można zobaczyć na www.mapsurbe.com/copia-di-esp-santiago-waria (stronie projektu). Będą one też opisane w tworzonej wspólnie książce, na którą podpisano kontrakt z wydawnictwem Manchester University Press. Prace nad projektem zwieńczyło wydarzenie artystyczne współtworzone przez samych badaczy. Zorganizowana wystawa i występy z powodzeniem przyczyniły się do zaangażowania społeczności Mapuche i szerszej publiczności. Dodatkowo poskutkowały utworzeniem ważnej przestrzeni do rozmów i zapewnienia widoczności ludowi Mapuche, tym samym tworząc „transkulturową komunikację” uwzględnioną w propozycji badawczej.
Tworzenie świadomości na temat wielokulturowego otoczenia miejskiego oraz nierówności społeczno-ekonomicznych
Na koniec, przyczyniając się do powstania interdyscyplinarnych powiązań pomiędzy antropologią, geografią, urbanizmem oraz różnymi dziedzinami sztuki, projekt zaowocował pogłębieniem wiedzy na temat miast Ameryki Łacińskiej. Dodatkowo badacze stworzyli przestrzeń dla przyszłych badań porównawczych z innymi wielokulturowymi kontekstami miejskimi, występującymi na przykład w europejskich miastach. „Badania te mają kluczowe znaczenie w czasach, gdy przestrzenie fizyczne i społeczne w miastach odgrywają ważną rolę na całym świecie, gdy konieczne jest wspólne angażowanie się w prace nad kwestiami takimi jak migracja i przynależność, diasporyczne tożsamości, procesy dyskryminacji rasowej i nierówności społeczno-ekonomiczne”, podsumowuje Casagrande.
Słowa kluczowe
MAPS-URBE, rdzenni, Mapuche, miejski, przesiedlenie, antropologia, występ