Ένα μοντέλο εντατικού εκπαιδευτικού προγράμματος για την επιτάχυνση της επιστήμης των πολιτών Ένα καινοτόμο πρόγραμμα κατάρτισης και καθοδήγησης έχει ενισχύσει 16 πρωτοβουλίες επιστήμης των πολιτών σε όλη την Ευρώπη, με μαθήματα για διοργανωτές σχετικά με τον τρόπο υποστήριξης αυτών των κατηγοριών έργων. Society © Mark Phillips Η επιστήμη των πολιτών υπάρχει εδώ και πολύ καιρό. «Πολλά άτομα εδώ και αιώνες που σήμερα θα ονομάζαμε επιστήμονες δεν είχαν λάβει επίσημη εκπαίδευση στους τομείς όπου έκαναν έρευνες,» εξηγεί η Elena Simperl συντονίστρια του έργου ACTION (Participatory science toolkit against pollution) από το Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Είχαν απλώς ενδιαφέρον και περιέργεια, και είχαν τα μέσα να μαθαίνουν μόνοι τους και να πειραματίζονται.» Ένα βασικό στοιχείο που έχει αλλάξει, τονίζει η κα Simperl, είναι η τεχνολογία. Ο ψηφιακός κόσμος έχει αυξήσει δραματικά την ικανότητα των πολιτών να συμβάλουν στο επιστημονικό έργο μέσω, για παράδειγμα, της καταγραφής και της αναφόρτωσης ευρημάτων στα κινητά τηλέφωνα. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα, ή την αναζήτηση εικόνων από δορυφόρο για συγκεκριμένα αστρονομικά φαινόμενα. «Ως επιστήμονας υπολογιστών, πάντα ενδιαφερόμουν για το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία για την επικοινωνία με το κοινό και τη διάδοση της επιστήμης», εξηγεί η κα Simperl. «Άρχισα να συνειδητοποιώ, ωστόσο, ότι για το είδος της τεχνολογικής υποστήριξης που χρειάζονται τα έργα της επιστήμης των πολιτών, δεν υπάρχει μια καθολική λύση. Υπάρχει ένα φάσμα αναγκών.» Επιτάχυνση της επιστήμης των πολιτών Το τριετές έργο ACTION, που χρηματοδοτείται από την ΕΕ, προσπάθησε να εφαρμόσει την έννοια του εντατικού προγράμματος εκπαίδευσης – ένα εντατικό εξάμηνο πρόγραμμα διεπιστημονικής υποστήριξης δημοφιλές σε επιχειρηματικές ή τεχνολογικές κοινότητες – για πρωτοβουλίες επιστήμης των πολιτών. Επιλέχτηκαν περίπου 16 πρωτοβουλίες από όλη την Ευρώπη, η κάθε μία εστίασε σε ένα είδος ρύπανσης, μεταξύ άλλων, τη φωτορύπανση, τη ρύπανση του εδάφους, τη ρύπανση των υδάτων, την ηχορύπανση και την ατμοσφαιρική ρύπανση. Για να μπορέσει να συμμετέχει στο πρόγραμμά του ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων φορέων, το ACTION δημοσίευσε δύο πολύ ανταγωνιστικές ανοιχτές προσκλήσεις για πρωτοβουλίες μικρής κλίμακας, και ως αποτέλεσμα χορηγήθηκε χρηματοδότηση της Επιτροπής σε όσες επιλέχθηκαν. Στο επίκεντρο του έργου ήταν ο Επιταχυντής ACTION, ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα που αναπτύχθηκε από τους εταίρους του έργου για την παροχή χρηματοδότησης, κατάρτισης, καθοδήγησης και πρόσβασης σε ψηφιακά εργαλεία σε κάθε επιλεγμένη πρωτοβουλία. «Ταυτόχρονα, θέλαμε να μάθουμε πώς οι ψηφιακές τεχνολογίες μπορούν να υποστηρίξουν πιο αποτελεσματικά αυτό το είδος έργων, και πιο συγκεκριμένα πώς να υποστηρίξουμε συνεργασίες και συλλογικές πρωτοβουλίες συγκέντρωσης πληροφοριών με εθελοντές, επιστήμονες και τοπικές κοινότητες,» προσθέτει η κα Simperl. Ο Επιταχυντής μπόρεσε να συνδράμει σε έργα με διάφορους τρόπους. Η πρωτοβουλία Street Spectra, για παράδειγμα, προσπάθησε να χαρτογραφήσει και να χαρακτηρίσει τις πηγές του δημόσιου φωτισμού σε όλο τον κόσμο. Έπειτα, αστροφυσικοί θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα δεδομένα για να μάθουν περισσότερα για τον αντίκτυπο του φωτισμού των οδών αστικών περιοχών στο περιβάλλον. Ο Επιταχυντής ACTION μπόρεσε να επιλύσει τεχνικές προκλήσεις, να τονίσει την ανάγκη επίτευξης μεγαλύτερης κάλυψης δεδομένων, και να αυξήσει την ευαισθητοποίηση σχετικά με ενδεχόμενα ζητήματα προστασίας δεδομένων, όπως τον κίνδυνο οι εθελοντές να αποστείλουν ακούσια πληροφορίες σχετικά με την τοποθεσία ή τις κινήσεις τους κατά την αναφόρτωση των δεδομένων. «Αυτό αποτελεί μόνο ένα παράδειγμα για τον τρόπο που εργαστήκαμε ώστε να στηρίξουμε πρωτοβουλίες,» προσθέτει η κα Simperl. «Διαφορετικές πρωτοβουλίες απαιτούσαν διαφορετικούς τρόπους συμμετοχής.» Άλλα έργα που έλαβαν βοήθεια από τον Επιταχυντή ACTION είναι ένα ιταλικό πείραμα για τη μέτρηση της ικανότητας των δέντρων να απορροφούν την ατμοσφαιρική ρύπανση, με τους πολίτες να συλλέγουν δεδομένα από καινοτόμους ανιχνευτές που είχαν τοποθετηθεί γύρω από δάση αστικών περιοχών. Στην Πορτογαλία, πραγματοποιήθηκε μια άσκηση χαρτογράφησης της χρήσης παρασιτοκτόνων και λιπασμάτων στο πλαίσιο καλλιεργειών και κηπουρικής στο σπίτι. Συνολικά, στο πλαίσιο των 16 πρωτοβουλιών, περίπου 1 200 εθελοντές πολίτες έλαβαν μέρος υποβάλλοντας περίπου 245 000 φωτογραφίες και 7 600 ηχητικά αρχεία. Αυξάνοντας τη δύναμη των πολιτών Τα αποτελέσματα του έργου περιλαμβάνονται σε μια εργαλειοθήκη της επιστήμης των πολιτών που είναι δωρεάν διαθέσιμη ώστε να βοηθήσει τους ακαδημαϊκούς να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν έργα της επιστήμης των πολιτών που θα αξιοποιούν πλήρως τις διαθέσιμες τεχνολογίες. Η κα Simperl θα επιθυμούσε επίσης να γίνουν περισσότερα ερευνητικά έργα που θα εστιάζουν στη χρήση ψηφιακών εργαλείων για την αναβάθμιση των έργων της επιστήμης των πολιτών και στην κατάρτιση περισσότερων επιστημονικών ομάδων πολιτών. «Γνωρίζω ότι υπάρχουν χιλιάδες πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από αυτό», όπως αναφέρει. Keywords ACTION, πολίτες, εντατικό πρόγραμμα εκπαίδευσης, ρύπανση, φως, κινητό τηλέφωνο, αστροφυσικοί
