Il-kejl tal-impatt tax-xjenza taċ-ċittadini
Ix-xjenza taċ-ċittadini, fejn il-pubbliku jikkollabora max-xjentisti biex iwettaq riċerka u jipproduċi għarfien xjentifiku, għandha ħafna benefiċċji potenzjali. Il-parteċipanti jitgħallmu ħiliet ġodda u jibbenefikaw billi jiksbu apprezzament aktar profond tal-proċess xjentifiku, filwaqt li x-xjentisti jiksbu aċċess għal settijiet ta’ data kbar u lokalizzati li sempliċiment ma setgħux jinġabru meta jaħdmu waħedhom. Anki s-soċjetà tibbenefika, peress li l-proġetti tax-xjenza taċ-ċittadini jistgħu jinfurmaw id-deċiżjonijiet tal-gvern u jappoġġaw inizjattivi sostenibbli. “Filwaqt li l-potenzjal tax-xjenza taċ-ċittadini huwa dokumentat tajjeb, aħna pjuttost limitati meta niġu biex nippruvaw inkejluh b’mod kwantifikabbli”, jgħid Luigi Ceccaroni, xjentist f’ Earthwatch Europe. “Fil-fatt, m’hemm l-ebda proċess issimplifikat biex jiġi vvalutat l-impatt ta’ proġett u jsir paragun ma’ proġetti oħra”. Bl-appoġġ tal-proġett MICS (Developing metrics and instruments to evaluate citizen science impacts on the environment and society) iffinanzjat mill-UE, Ceccaroni u l-kollegi tiegħu qed jaħdmu biex joħolqu metodi u linji gwida għall-kejl tal-impatt tax-xjenza taċ-ċittadini, li se jippreżentaw fi pjattaforma komprensiva online. “Il-proġett bħalissa qed jaħdem fuq ħames studji ta’ każijiet li jesploraw l-applikabbiltà ta’ approċċi u għodod differenti tax-xjenza taċ-ċittadini f’reġjuni u kuntesti differenti”, iżid Ceccaroni. Inqisu, pereżempju, ix-xmara Marzenego fl-Italja. Matul is-snin, il-korsa tax-xmara ġiet modifikata artifiċjalment, li rriżulta f’riskju akbar ta’ għargħar. Barra minn hekk, ix-xmara tniġġset minħabba l-urbanizzazzjoni u l-attività agrikola. Biex jinbidel dan, MICS adatta l-metodoloġiji eżistenti ta’ kodisinn mill-proġett Ground Truth 2.0 iffinanzjat mill-UE biex jgħaqqad flimkien l-awtorità lokali tal-ilma, il-mexxejja tal-gvern u x-xjentisti taċ-ċittadini. Flimkien, iddiskutew l-isfidi relatati max-xmara u l-artijiet mistagħdra fil-qrib, identifikaw prijoritajiet, u pprovdew lix-xjentisti ċittadini bl-għodda u t-taħriġ li jeħtieġu biex jimmonitorjaw u janalizzaw il-kwalità tal-ilma u l-veġetazzjoni.
Pjattaforma għal kulħadd
Lezzjonijiet meħuda minn studji ta’ każijiet fl-Ungerija, l-Italja, ir-Rumanija u r-Renju Unit ġew ikkunsidrati fl-iżvilupp tal-pjattaforma MICS. Kif jispjega Ceccaroni, il-koordinaturi tal-proġett tax-xjenza taċ-ċittadini jkunu jistgħu faċilment jidħlu fil-pjattaforma u jdaħħlu d-data tal-proġett tagħhom. Bl-użu ta’ algoritmi ta’ intelliġenza artifiċjali, il-pjattaforma mbagħad tiġġenera evalwazzjoni tal-impatt tal-proġett. “Minħabba li l-pjattaforma se tkun disponibbli b’xejn, proġetti oħra tax-xjenza taċ-ċittadini se jkollhom aċċess għall-għodod u l-gwida tal-evalwazzjoni tal-impatt u se jkunu jistgħu jużaw il-pjattaforma biex iqisu l-impatt li qed ikollhom l-attivitajiet tagħhom”, jinnota Ceccaroni. Il-pjattaforma tista’ tintuża fi kwalunkwe stadju ta’ proġett. Pereżempju, qabel ma jibda proġett, jista’ jgħin biex jifforma t-tfassil tal-proġett. Proġett diġà għaddej jista’ jsaħħaħ il-pjattaforma biex tgħin tibdel l-attivitajiet tagħha biex tkabbar l-impatt tagħha. Wara li jintemm proġett, il-pjattaforma tista’ tintuża biex tiġbor fil-qosor dak li nkiseb u tattira finanzjament addizzjonali. “Kull proġett se jkollu l-paġna tiegħu fuq il-pjattaforma, li minnha jkunu jistgħu jaqsmu r-rapporti tal-impatt ma’ kull min hu interessat fl-attivitajiet tiegħu”, temm jgħid Ceccaroni. “Fl-aħħar mill-aħħar, il-pjattaforma se tgħin lill-proġetti tax-xjenza taċ-ċittadini jaħsbu b’mod kritiku dwar l-impatt tagħhom u jadattaw l-approċċ tagħhom biex jiżguraw li jagħtu benefiċċji lill-parteċipanti, lill-komunità xjentifika, lill-ambjent u lis-soċjetà kollha kemm hi”.
Keywords
MICS, xjenza taċ-ċittadini, xjentisti, riċerka, ko-disinn, xjentisti ċittadini
