W jaki sposób język stał się tak złożony?
Jeśli chodzi o język, można powiedzieć, że „im więcej się uczymy, tym lepiej mówimy”. „Podstawowe cechy strukturalne języka wynikają z tego, w jaki sposób się go uczymy”, wyjaśnia Kenny Smith, profesor na Uniwersytecie w Edynburgu. „Język jest przekazywany z pokolenia na pokolenie, więc popełniane przez nas błędy i drobne modyfikacje stają się w końcu częścią systemu językowego”. W trakcie wcześniejszych badań, realizowanych przy wsparciu UE, Smith pracował nad stworzeniem metod modelowania i eksperymentowania służących do analizowania ewolucji języków. Zaprojektowane modele okazały się niezwykle przydatne, ponieważ pozwoliły naukowcom prześledzić rozwój języków, ale ich wadą było to, że były w stanie badać tylko proste języki. „Dotychczas badane języki były bardzo proste”, tłumaczy Smith. „Jako że języki, którymi mówią ludzie, są niezwykle złożone, musieliśmy przenieść nasze możliwości modelowania na wyższy poziom”. Pracując nad finansowanym przez UE projektem ELC, Smith rozwinął metody opracowane w Centrum Ewolucji Języków prowadzonym przy Uniwersytecie w Edynburgu, żeby znaleźć odpowiedź na dwa kluczowe pytania dotyczące złożoności języka. „Po pierwsze, chcieliśmy się dowiedzieć, jak złożoność języka wpływa na jego naukę”, mówi Smith. „Po drugie, sprawdzaliśmy, jakie warunki szczególnie sprzyjają rozwojowi złożoności języka”.
Indywidualne eksperymenty i modelowanie obliczeniowe
Aby odpowiedzieć na te pytania, naukowcy realizujący projekt ELC, finansowany ze środków Europejskiej Rady ds. Badan Naukowych, wykorzystali indywidualne eksperymenty z udziałem ochotników oraz modelowanie obliczeniowe. „Stworzyliśmy fantastyczne modele ewolucji języka w złożonych, heterogenicznych populacjach, z których jestem bardzo dumny, przeprowadziliśmy też interesujące, duże badanie nad ewolucją nieregularności”, wymienia Smith. Praca zespołu przyniosła efekty w postaci kilku interesujących wniosków. Na przykład sprawdzając, czy szczególny rodzaj organizacji paradygmatów fleksyjnych ułatwia uczenie się, naukowcy odkryli, że jego wpływ był znacznie mniejszy niż pierwotnie sądzono. „W efekcie pojawiły się interesujące pytania, na które, jak mi się wydawało, znaliśmy już odpowiedź, co pokazuje, że badanie takich teorii empirycznie jest po prostu niezastąpione”, mówi Smith. Kolejna część badań dotyczyła wyjaśnienia, czy podczas rozmowy ludzie kopiują rozmówcę przekazującego optymalną ilość informacji czy raczej takiego, który przekazuje ich zbyt dużo. „Jeśli chcę, by mój rozmówca podał mi kubek, a nie ołówek, mogę powiedzieć »podaj mi kubek« – nie muszę prosić »podaj mi czerwony kubek«”, wyjaśnia Smith.
Naśladowanie rozmówcy
Mimo że coraz więcej badań podkreśla, że komunikacja ma być skuteczna, tzn. ludzie powinni skupiać się na przekazywaniu optymalnej ilości informacji i nie marnować energii, naukowcy odkryli, że niekoniecznie tak jest. Według ich obserwacji ludzie mają tendencję do kopiowania tego, co robi ich rozmówca, czyli jeśli osoba, z którą rozmawiamy, odpowiada zdawkowo, będziemy ją naśladować. „Pokazuje to potrzebę włączenia wpływu społecznego do naszych teorii dotyczących efektywności i optymalności w strukturze języka”, mówi Smith. „Jak to się dzieje, że języki są tak dobrze »zaprojektowane« i złożone dokładnie tam, gdzie trzeba, skoro tak wiele zależy od tego, czy mówimy jak ludzie, z którymi rozmawiamy?”.
Od pomysłu do hipotezy
Wyniki projektu pokazują, jak można zamienić oryginalne pomysły z dziedziny lingwistyki ewolucyjnej w konkretne hipotezy, które można przetestować za pomocą modeli i eksperymentów. „Istnieje niewielka liczba projektów, których zespoły próbowały przekształcić teorie dotyczące wpływu uczenia się lub interakcji w weryfikowalne hipotezy”, podsumowuje Smith. „Być może nie postawimy kropki nad i, jeżeli chodzi o badania w tej dziedzinie, ale wydaje mi się, że nasza praca pokazuje, jak dużo można osiągnąć”.
Słowa kluczowe
ELC, język, lingwistyka, modelowanie komputerowe, lingwistyka ewolucyjna, uczenie się języka
