Wnioski z analiz zanieczyszczenia wód w Ameryce Łacińskiej
Produkcja żywności w ramach sektora rolniczego pozostaje jedną z głównych gałęzi gospodarek wielu krajów Ameryki Łacińskiej. Niektóre z nich stosują większe ilości pestycydów na mieszkańca niż jakikolwiek inny region na świecie. W ramach finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu KNOWPEC badacze przyjrzeli się bliżej zagadnieniu stosowania pestycydów w Ameryce Łacińskiej, aby lepiej zrozumieć ich wpływ na środowisko naturalne regionów, zdrowie mieszkańców i produkcję żywności, a także ocenić dobre praktyki w zakresie remediacji. Naukowcy skupieni wokół projektu KNOWPEC skupili się na trzech krajach o zróżnicowanej charakterystyce produkcji rolniczej – Argentynie, Boliwii i Kostaryce, gdzie analizowali cały łańcuch wartości. Dzięki badaniom laboratoryjnym, wizytom studyjnym, delegacjom oraz trzem warsztatom przeprowadzonym w każdym z krajów biorących udział w projekcie, w które zaangażowani byli przedstawiciele władz regionalnych i rządowych, podmiotów przemysłowych i społeczności akademickiej, zespół był w stanie przeanalizować problemy związane z zanieczyszczeniem pestycydami w kluczowych obszarach. „Zajmowaliśmy się monitorowaniem stężeń pestycydów w wodach naturalnych, przeprowadziliśmy także oceny toksyczności, oceny ryzyka i zbadaliśmy techniki remediacji – w ramach prac opracowaliśmy szereg konkretnych propozycji, które pomogą chronić wody w tych krajach”, uważa Carmen Sans Mazon, główna badaczka projektu reprezentująca Uniwersytet w Barcelonie, który jest jego gospodarzem. Finansowany ze środków działania „Maria Skłodowska-Curie” projekt zaowocował powstaniem szeregu publikacji, które dotyczyły między innymi ograniczeń związanych z obecnie wykorzystywanymi technikami monitorowania środowiska.
Określanie skali problemu
Poszczególne kraje Ameryki Łacińskiej różnią się znacząco swoimi podejściami do problemu nadużywania pestycydów w rolnictwie. Różnice te dotyczą między innymi rejestracji, stosowania, klas oraz ilości środków chemicznych, ograniczeń w ich stosowaniu oraz procesów remediacji, a także wiedzy na temat ryzyka. W ramach badań terenowych badacze zwrócili także uwagę na różnorodność w zakresie systemów upraw – od niewielkich pól o wielkości do 40 hektarów, przez średnie gospodarstwa – od 40 do 100 hektarów – położone na terenach wyżynnych i Altiplano, aż do bardzo dużych gospodarstw komercyjnych. W każdym z nich są stosowane różne pestycydy w różnych ilościach. „Niektóre z pestycydów wykorzystywanych przez tamtejszych rolników są objęte zakazami stosowania na terenie Stanów Zjednoczonych i Europy. Co więcej, niektóre działania mające na celu ograniczenie ryzyka w krajach Ameryki Łacińskiej zostały przetransponowane bez żadnych zmian z analogicznych rozwiązań stosowanych w Europie czy Stanach Zjednoczonych, bez uwzględnienia miejscowych kontekstów, co oznacza, że ryzyko może być rażąco niedoszacowane”, dodaje Sans.
Monitorowanie, ocena ryzyka i remediacja
Przegląd badań monitorujących występowanie pestycydów w wodach naturalnych, połączony z rozmowami z rolnikami, agronomami, dystrybutorami pestycydów i ekologami, pozwolił zespołowi zidentyfikować główne źródła zanieczyszczeń i zmierzyć poziomy toksyczności w badanych obszarach. W ramach projektu KNOWPEC badacze przetestowali także technologie remediacji przy pomocy promieniowania słonecznego. Technologie te wykorzystują promieniowanie Słońca w celu wywoływania reakcji chemicznych, które pozwalają na oczyszczenie wody z pestycydów. Zespół z powodzeniem zademonstrował ich potencjał zarówno w laboratorium, jak i w ramach testów zrealizowanych dzięki instalacji pilotażowej. Przeprowadzone doświadczenia wskazują, że nawozy mogą być wykorzystywane jako katalizatory w celu wzmocnienia procesu degradacji, dzięki czemu mogą przyczynić się do usuwania pestycydów z wody. Dodatkową korzyścią jest wytwarzana w ramach procesu woda z dodatkiem nawozów, użyteczna do podlewania upraw. Badacze przyjrzeli się także ekologicznym podłożom oraz mokradłom, które zostały zbadane pod kątem możliwości oczyszczania wody skażonej pestycydami dzięki zachodzącym w nich procesom biologicznym. Oba rozwiązania były oceniane pod kątem zwalczania wybranego pestycydu w różnych warunkach klimatycznych – badania zostały przeprowadzone na terenie Kostaryki i Grecji. „Wyniki wskazują, że oba rozwiązania mogą być bardziej skuteczne, jeśli zostaną połączone”, wyjaśnia Sans.
Obustronne korzyści
Jako jeden z projektów związanych z inicjatywą wymiany personelu w ramach badań i innowacji (Research and Innovation Staff Exchange, RISE) projekt KNOWPEC miał na celu wymianę wiedzy i umiejętności pomiędzy początkującymi i doświadczonymi naukowcami w krajach Ameryki Łacińskiej i Europy. Podczas każdego z trzech warsztatów krajowych zespół KNOWPEC nawiązał współpracę z wieloma interesariuszami – agronomami, osobami odpowiedzialnymi za ocenę procesów rejestracji, przedstawicielami władz publicznych oraz reprezentantami podmiotów przemysłowych, aby wspólnie identyfikować słabe punkty w ocenach ryzyka związanego z pestycydami w przepisach krajowych. „Zespół zajął się także przeniesieniem dobrych praktyk z Ameryki Łacińskiej na grunt europejski – obecnie znajdują się one na etapie sugestii lub zostały włączone w ramach naszych studiów przypadków. Na przykład zamiast oprysków upraw pestycydami, co ma miejsce w przypadku bananów w Kostaryce, środki grzybobójcze można stosować miejscowo dzięki specjalnym workom, co pozwala unikać rozpylania zanieczyszczeń”, podsumowuje Sans.
Słowa kluczowe
KNOWPEC, pestycydy, woda, remediacja, napromieniowanie, słoneczny, nawóz, zanieczyszczenie, Ameryka Łacińska, rolnictwo, żywność
