Odkrywanie związków między wczesnymi systemami pisma
Jakie znaczenie mają starożytne systemy pisma w kontekstach społecznych i kulturowych? Jakiej wiedzy na temat dawnych społeczeństw i sposobu rozpowszechniania między nimi informacji mogą dostarczyć nam powiązania między tymi systemami? Pytania te często pozostają bez odpowiedzi, ponieważ systemy pisma sprowadzają się do podstawowej metody reprezentacji językowej, wizualizującej istotne połączenia w „drzewach genealogicznych”. „Takie uproszczone sposoby rozumienia pisma pomijają złożone sposoby jego przekazywania i adaptacji pomiędzy społeczeństwami”, mówi Philippa Steele, starsza badaczka z Wydziału Klasyki na Uniwersytecie w Cambridge i koordynatorka projektu CREWS. W ramach projektu CREWS, finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych, zespół naukowców starał się zrozumieć rozwój starożytnych systemów i praktyk piśmienniczych oraz sposób ich funkcjonowania w kontekście kulturowym. „Staraliśmy się wykorzystać podejścia interdyscyplinarne, aby stworzyć bardziej holistyczną koncepcję tego, jakie znaczenie miało pismo dla ludzi zamieszkujących w starożytności basen Morza Śródziemnego”, mówi Steele.
Badanie starożytnych inskrypcji
Projekt skupił się na kilku studiach przypadków starożytnych inskrypcji z regionu Morza Egejskiego, wschodniej części Morza Śródziemnego i Lewantu. Reprezentują one stosunkowo dojrzałe systemy pisma i stanowią cenny materiał do analizy w zakresie kontaktów i kontekstu społecznego. „Szeroko pojęte wschodnie wybrzeże Morza Śródziemnego ma niezrównaną wartość w kontekście badania wielu systemów pisma, które rozwijały się na tym obszarze o silnych powiązaniach na przestrzeni II i I tysiąclecia p.n.e.”, wyjaśnia Steele. Niektóre z tych systemów pisma są ze sobą powiązane, jak np. system alfabetyczny stworzony oryginalnie przez osoby posługujące się językiem semickim w Egipcie, który stał się inspiracją dla alfabetu fenickiego, greckiego, frygijskiego, etruskiego i łacińskiego (między innymi).
Analiza z wykorzystaniem różnych podejść
W ramach projektu CREWS zebrano zespół naukowców, do którego każdy wniósł fachową wiedzę ze swojej dziedziny, wśród których wymienić można np. językoznawstwo, epigrafikę i archeologię. Wymagało to od nich znalezienia nowych podejść do analizy lingwistycznej, które działałyby w synergii ze sobą. „Przykładowo, lingwistyczne i materialne podejścia do badania inskrypcji wykorzystywane są zwykle oddzielnie, ale łącząc je razem, możemy pokazać, jak zmiany w technikach i narzędziach pisarskich w rzeczywistości wpływają również na repertuar znaków i ich kształtów używanych w systemie pisma do przekazywania informacji językowych”, wyjaśnia Steele. W ramach projektu ustanowiono również nowy program badania kontekstu pisania jako praktyki społecznej, która opiera się na zwyczajach i postawach społeczno-kulturowych.
Tworzenie nowych połączeń w środowisku akademickim
Projekt przyniósł wiele nowych odkryć. Przykładowo, wykorzystanie w epoce brązu alfabetycznego pisma klinowego w mieście Ugarit, na terenie dzisiejszej Syrii, można uznać za reakcję na złożone napięcia społeczne i polityczne w tamtym czasie. „Interdyscyplinarne podejście jest konieczne, aby właściwie zrozumieć, czym jest i czemu służy pisanie”, dodaje Steele. „Żadne dwie tradycje pisarskie nie są takie same”. W ramach projektu CREWS odbyły się również trzy udane konferencje, w tym jedna w 2019 roku – Exploring the Social and Cultural Contexts of Historic Writing Systems – która promowała zwłaszcza długotrwałą współpracę między wieloma naukowcami z różnych dziedzin. Konferencja zaowocowała również nowymi działaniami badawczymi mającymi na celu wspieranie zagrożonych tradycji piśmienniczych w czasach współczesnych. „Poza poszczególnymi sukcesami badawczymi projektu szczególną dumą napełniło mnie stworzenie w ramach projektu CREWS »marki«, która stała się znana na całym świecie, zarówno wśród społeczności akademickiej, jak i nieakademickiej”, mówi Steele.
Słowa kluczowe
CREWS, starożytny, pismo, systemy, kulturowy, społeczny, konteksty
