Lokalne społeczności przejmują kontrolę nad swoim dziedzictwem
W całej Europie istnieje wiele opuszczonych miejsc dziedzictwa kulturowego. Przekształcenie tych terenów jest szansą na zwiększenie spójności społeczności i wsparcie integracji społecznej, rozpoczęcie innowacyjnych, oddolnych inicjatyw gospodarczych i stworzenie nowych możliwości zatrudnienia. Zagadnieniem tym zajmuje się zespół unijnego projektu OpenHeritage(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Postawiliśmy sobie za cel opracowanie i przetestowanie zrównoważonych modeli adaptacyjnego ponownego wykorzystania dziedzictwa kulturowego, umieszczając w samym centrum naszej koncepcji ideę inkluzywnego zarządzania obiektami dziedzictwa kulturowego wraz z rozwojem społeczności dziedzictwa”, zauważa Hanna Szemző, koordynatorka projektu. Projekt opierał się na wiedzy fachowej konsorcjum, zebranych dowodach z 16 przypadków obserwacyjnych(odnośnik otworzy się w nowym oknie) i praktycznych testach w sześciu spółdzielczych laboratoriach dziedzictwa. Pozwoliło to zespołowi na uzyskanie użytecznych wyników, które można również przenosić na inne inicjatywy. Szemző dodaje: „Działaliśmy w oparciu o otwartą definicję dziedzictwa(odnośnik otworzy się w nowym oknie), nie ograniczającą się do dóbr wpisanych na listę, za to obejmującą również te budynki, miejsca i przestrzenie, które mają znaczenie symboliczne lub praktyczne dla lokalnych lub regionalnych społeczności zajmujących się dziedzictwem”.
Testowanie modeli integracyjnych
Opracowywanie i testowanie integracyjnych modeli dziedzictwa adaptacyjnego odbywało się w sześciu współpracujących laboratoriach dziedzictwa(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Laboratoria reprezentowały różne rodzaje obiektów dziedzictwa, znajdowały się w różnych krajach i działały w różnych kontekstach prawnych, politycznych i społeczno-gospodarczych. Dodatkowo laboratoria stały się miejscami współtworzenia i eksperymentowania”, potwierdza Szemző. Praca w laboratoriach miała silny efekt lokalny, wzmacniając społeczności skupione wokół placówek, wspierając ich lepszą integrację z regionalnymi i krajowymi sieciami oraz zwiększając ich trwałość w dłuższej perspektywie. Co więcej, realizowane prace przyczyniły się również do opracowania zestawu narzędzi, który miał na celu zapewnienie pomocy w prowadzonym przez obywateli adaptacyjnym ponownym wykorzystaniu tych obiektów dziedzictwa kulturowego.
Bliższe spojrzenie na zestaw narzędzi OpenHeritage
„Zestaw narzędzi(odnośnik otworzy się w nowym oknie) wspiera inkluzywny oddolny sposób adaptacyjnego ponownego wykorzystania dziedzictwa, angażujący społeczności w cały proces i umożliwiający im podejmowanie kluczowych decyzji na temat tego, co stanie się z miejscami dziedzictwa", podkreśla Szemző. Zestaw zaprojektowano tak, by pomagał na różnych etapach adaptacyjnego wykorzystania dziedzictwa, w tym w zainicjowaniu procesu, utworzeniu społeczności dziedzictwa wokół obiektu, zrównoważonym rozwoju i utrzymaniu oraz ustanowieniu odpowiedniego modelu zarządzania i finansowania. Poszczególne niezależne elementy zestawu można wykorzystywać indywidualnie lub łącznie. Są to m.in. wskazówki metodyczne dotyczące crowdsourcingu, wytyczne dotyczące partnerstwa publiczno-prywatnego, wytyczne dotyczące inkluzywnego modelu biznesowego oraz mapa drogowa integracji regionalnej.
Zwiększanie roli obywateli
W ramach projektu OpenHeritage zbadano oddolne adaptacyjne ponowne wykorzystanie dziedzictwa, które następnie udokumentowano tak, by leżące u jego podstaw procesy stały się bardziej „namacalne” zarówno dla praktyków, jak i badaczy. Społeczny wpływ OpenHeritage leży przede wszystkim w zebranej wiedzy i doświadczeniach dotyczących zaangażowania obywateli w ponowne wykorzystanie dziedzictwa. Ta wiedza i doświadczenie będą nadal udostępniane szerszej publiczności decydentów i praktyków w Europie i poza nią. „Doświadczenia i produkty OpenHeritage posłużą do dalszego badania i wdrażania lekcji adaptacyjnego ponownego wykorzystania dziedzictwa kierowanego przez społeczność”, podsumowuje Szemző. Wyniki projektu mogą zostać wykorzystane w przyszłych projektach dotyczących zaangażowania obywateli w innych dziedzinach, w tym w różnych inicjatywach lokalnych i eksperymentach w zakresie zarządzania miastem.
