Sytuacja osób marginalizowanych inspiracją do stworzenia nowego start-upu społecznego
Wspieranie osób wykluczonych gospodarczo i wyłączonych z procesów politycznych stanowi jeden z kluczowych elementów unijnej polityki włączenia społecznego. Przedsięwzięcia realizowane przez unijne instytucje, takie jak ogłoszona w 2011 roku przez Komisję Europejską Inicjatywa na rzecz przedsiębiorczości społecznej, a także rozpoczęte stosunkowo niedawno działania hybrydowe, były często chwalone ze względu na możliwości i działania w zakresie wykorzystania rynków w celu umożliwienia rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu. Jak twierdzi Luca Mongelli, członek zespołu projektu EmpowerMarginalized, związek pomiędzy opartymi na gospodarce rozwiązaniami stosowanymi w ramach tych hybrydowych przedsięwzięć społeczno-biznesowych i upodmiotowieniem grup zmarginalizowanych pozostaje zarówno niejasny, jak i niepoparty żadnymi empirycznymi dowodami. „Z tego powodu konieczne jest zrozumienie współzależności między działaniami gospodarczymi a kontekstem, w jakim działają te podmioty”, dodaje badacz, stypendysta działań „Maria Skłodowska-Curie”. Opierając się w swoich pracach na czterech studiach przypadków, Mongelli opracował nowatorski model nazwany Empowering Matrix („Macierz Upodmiotowienia”), który umożliwia tworzenie charakterystyk różnych form hybrydowych przedsiębiorstw społecznych oraz ich zastosowań. Realizacja tych prac zainspirowała Mongellego do założenia własnego start-upu społecznego. „Gdy zdaliśmy sobie sprawę z tego, że nasz model przekłada się na rzeczywistość i może mieć realne zastosowania, postanowiliśmy wykorzystać go do stworzenia czegoś nowego, co będzie miało realny wpływ na naszą rzeczywistość”, wyjaśnia Mongelli.
Macierz Upodmiotowienia
Prace w ramach projektu opierały się na dwóch podejściach do zagadnienia upodmiotowienia. Pierwszym z nich było podejście oparte na możliwościach, które stawia osobę i jej podmiotowość na pierwszym miejscu. Towarzyszyło mu podejście oparte na psychologii społeczności, które zwraca uwagę na kontekst społeczno-ekonomiczny, w którym funkcjonują ludzie. Po początkowym skupieniu na kobietach przebywających w więzieniach, Mongelli rozszerzył zakres swoich badań na inne zmarginalizowane grupy, w tym osoby w kryzysie bezdomności, osoby niesłyszące, a także ciężko chore i niepełnosprawne dzieci. Opracowany przez badaczy model Empowering Matrix obejmuje łącznie cztery modele upodmiotowienia określone przez Mongellego i wykorzystywane przez hybrydowe przedsiębiorstwa społeczne. Obejmują one bezpieczny dostęp, otwarty dostęp, bezpieczną twórczość i otwartą twórczość. Każdy z tych modeli został zilustrowany studiami przypadków we Włoszech. Realizowany w chronionym parku projekt Dynamo oferuje zajęcia dla dzieci z niepełnosprawnościami i cierpiących na poważne choroby, pomagając im wykorzystać swój potencjał. Przedsięwzięcie Pedius skupia się na usługach komunikacyjnych dla osób niesłyszących, które są dostępne za pośrednictwem aplikacji i pomagają im w życiu zawodowym i prywatnym. MadeInCarcere zatrudnia więźniarki do produkcji modnych dodatków do strojów, sprzedawanych następnie za pośrednictwem internetowej platformy handlowej. Z kolei Ridaje (strona internetowa w języku włoskim) oferuje szkolenia z zakresu ogrodnictwa dla osób w kryzysie bezdomności, dzięki którym mogą następnie dbać o opuszczone i porzucone tereny zielone w Rzymie. Najważniejszym odkryciem dokonanym w ramach projektu było ustalenie, że rodzaj przestrzeni, w której uczestnicy projektów mogli najlepiej funkcjonować i rozwijać się w największym stopniu, zależał w równym stopniu od kontekstu, jak i ich potrzeb, co wpływało na wybór przestrzeni fizycznych i wirtualnych. „Hybrydowe przedsiębiorstwa społeczne mogą odgrywać istotną rolę dzięki oferowaniu usług i możliwości, których zwykle odmawia się osobom marginalizowanym, także poprzez umożliwianie im uczestnictwa w modelach biznesowych w sposób, który pozwoli im wykorzystać ich potencjał oraz kompetencje”, podsumowuje Mongelli. Chcąc dotrzeć do szerokiego grona odbiorców w ramach działań promocyjnych, Mongelli wygłosił przemówienie podczas wydarzenia TEDx Vicenza zatytułowane „Rynek jako przestrzeń integracji społecznej” (w języku włoskim), które zostało wyemitowane także przez lokalną rozgłośnię radiową – Radio Vicenza.
Od teorii do praktyki
Inicjatywa www.ridaje.com (Ridaje) powstała w czasie realizacji projektu, który stanowił dla niej inspirację. Wspólnie z zespołem Mongellemu udało się zgromadzić kwotę około 20 000 euro dzięki wpłatom prywatnych inwestorów. Uczestnicy programu, którzy biorą udział w czterotygodniowym kursie, mieszkają w lokalu zapewnianym przez organizację. Po zakończeniu szkolenia są zatrudniani do pielęgnacji porzuconych miejskich terenów zielonych wskazanych przez mieszkańców, społeczności lub firmy. Wszelkie prace, które są realizowane w porozumieniu z lokalnymi samorządami, są finansowane za pośrednictwem lokalnych zbiórek lub w ramach projektów w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu. Ogrodnicy otrzymują również indywidualne wsparcie, dzięki któremu są w stanie lepiej planować swoje życie i kierować je na nowe tory. „Dotychczas pracowaliśmy z dziesiątkami osób w kryzysie bezdomności. Obecnie jesteśmy gotowi do uruchomienia kampanii crowdfundingowej w celu zgromadzenia kapitału, co pozwoli nam zwiększyć skalę działań. Moim zdaniem nie mógłbym liczyć na lepszy rezultat mojego stypendium”, mówi Mongelli. Badacz oczekuje obecnie na rozpatrzenie przez prywatną fundację wniosku o dofinansowanie jego inkubatora innowacji społecznych, aby pomóc innym w tworzeniu start-upów sprzyjających upodmiotowieniu kolejnych grup. Wniosek trafił już do ostatniej rundy selekcji.
Słowa kluczowe
EmpowerMarginalized, zmarginalizowany, upodmiotowienie, pozbawiony praw, włączenie społeczne, start-up społeczny, przedsiębiorstwo społeczne
