Jak różnorodność biologiczna wpływa na dobrostan człowieka
Powszechnie przyjmuje się, że spędzanie czasu wśród zieleni może zmienić nasze samopoczucie, w tym wspomóc zarówno zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Jednak szczególna rola, jaką odgrywa różnorodność biologiczna – zróżnicowanie życia na naszej planecie – jest stosunkowo mało znana. Wcześniejsze badania w większości zakładały, że wszystkie zielone lub niebieskie przestrzenie są jednorodne i mają podobny wpływ na ludzi, nie uwzględniając roli panującej w nich różnorodności biologicznej. W ramach finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych projektu RELATE zespół naukowców pod kierownictwem Zoe Davies, profesor ochrony bioróżnorodności na Uniwersytecie w Kent, opracował innowacyjne podejście do badania złożonych czynników ekologicznych i społecznych, które leżą u podstaw dobrostanu człowieka. „Zebraliśmy i połączyliśmy takie dyscypliny jak ekologia, geografia człowieka, ekonomia środowiska i psychologia środowiskowa, aby zbadać relacje człowieka z naturą, ze szczególnym uwzględnieniem różnorodności biologicznej”, wyjaśnia Davies.
Wycieczka do lasu
W projekcie RELATE wzięło udział ponad 10 000 Brytyjczyków, którzy zostali poproszeni o odpowiedź na pytanie o to, jakie cechy różnorodności biologicznej najbardziej sobie cenią. Badanie objęło grupy społeczne, które często są niedostatecznie reprezentowane w badaniach, takie jak osoby starsze, mniejszości etniczne i osoby z gospodarstw domowych o niższych dochodach. Zespół zorganizował cztery praktyczne warsztaty, które odbyły się w każdej porze roku na terenie Zjednoczonego Królestwa. Wśród aktywności znalazły się wycieczki do lasów, które pozwoliły uczestnikom wędrować na łonie natury, a następnie przekazywać informacje na temat swojego samopoczucia związanego z kontaktem z różnymi formami życia. „Uczestnicy dostali od nas polaroidy i mogli swobodnie chodzić po lesie”, opowiada Davies. Za pomocą różnych innych formatów gromadzenia danych, w tym zdjęć, dyskusji i kwestionariuszy, uczestnicy wyjaśniali, co różne gatunki – i ich unikalne zachowania, kształty, dźwięki, kolory, tekstury i zapachy – oznaczają dla nich i jakie uczucia w nich wzbudzają.
Zróżnicowane i przekładalne wyniki
Zespół projektu odkrył, że kilka gatunków kluczowych posiada wyjątkowo dużą liczbę cech, które powodują pozytywne zmiany w samopoczuciu. Zdecydowaną większość z nich stanowiły różne gatunki drzew, takie jak brzoza brodawkowata, dąb szypułkowy i kasztanowiec zwyczajny. „Nie zdawałam sobie sprawy, że drzewa będą tak ważne, jak się ostatecznie okazało”, dodaje Davies. Wyniki pokazały również, że ludzie są skłonni zapłacić więcej za doznania sensoryczne związane z różnorodnością biologiczną, niż za konkretne funkcje ekologiczne. „Dotyczy to szczególnie osób cierpiących na zaburzenia węchu, słuchu lub wzroku oraz osób, które częściej odwiedzają lasy”, zaznacza Davies. Z badania wynika również, że na relacje ludzi z naturą spory wpływ ma kultura, w tym literatura, film, postacie z gier i superbohaterowie z komiksów. Odkrycie to wskazuje na fakt, że różnorodność biologiczna jest częścią codziennego życia, a kultura może kształtować sposoby postrzegania przez ludzi bioróżnorodności w ich otoczeniu.
BIO-WELL: nowe narzędzie do pomiaru relacji człowieka z naturą
Bazując na wynikach uzyskanych podczas warsztatów oraz dodatkowych spotkań grup fokusowych, a także z wywiadów poznawczych i kwestionariuszy, zespół projektu RELATE opracował BIO-WELL – nową skalę psychometryczną opartą na serii pytań, które pozwalają ilościowo określić wpływ różnorodności biologicznej na dobrostan człowieka. Narzędzie BIO-WELL może być wykorzystywane przez zarządców gruntów, specjalistów ds. zdrowia publicznego i obrońców przyrody – lub po prostu wszystkie zainteresowane osoby – do zmierzenia, w jakim stopniu oparte na przyrodzie interwencje zdrowotne lub działania na rzecz ochrony przyrody pozytywnie wpływają na dobrostan ludzi, a także na inne gatunki i szeroko rozumiany ekosystem. Kwestionariusz BIO-WELL został już przetłumaczony na 30 języków, dzięki czemu już wkrótce uczeni zajmujący się kwestiami zdrowia i ochrony przyrody na całym świecie będą mogli wykorzystać go do analizy relacji człowieka z naturą w ich rodzimych krajach.
Słowa kluczowe
RELATE, różnorodność biologiczna, dobrostan człowieka, dobrostan, zdrowie psychiczne, relacje człowieka z naturą, postrzeganie, gatunki kluczowe
