Wpływ i potencjał transformacji cyfrowej w społecznościach wiejskich
UE traktuje priorytetowo transformację cyfrową obszarów wiejskich i rolnictwa, aby umożliwić sprostanie pilnym wyzwaniom gospodarczym, społecznym i środowiskowym. W ramach finansowanego przez UE projektu DESIRA, realizowanego z udziałem 25 europejskich partnerów, opracowano metodologię i narzędzie online do oceny wpływu transformacji cyfrowej na obszary wiejskie przy użyciu systemów społeczno-cyberfizycznych. Podejście to bazuje na Celach Zrównoważonego Rozwoju ONZ, a także na zasadzie odpowiedzialnych badań i innowacji UE. Aby przyspieszyć tworzenie prawodawstwa w UE, w ramach projektu DESIRA zorganizowano 20 żywych laboratoriów i forum EU Rural Digital Forum. Ważne odkrycie zespołu DESIRA dotyczyło tego, że wyzwania strukturalne, przed którymi stoją obszary wiejskie, nasilają się za sprawą nierówności związanych z rynkowym procesem transformacji cyfrowej.
Społeczno-cyberfizyczne podejście do technologii cyfrowych
„Tempo innowacji technologicznych jest tak duże, że społeczności wiejskie mogą nie być w stanie nadążyć za przemianami. Oznacza to, że inwestycje w infrastrukturę fizyczną i ludzką, choć konieczne, są niewystarczające. Potrzebne jest proaktywne podejście pozwalające na przewidywanie negatywnych skutków transformacji cyfrowej i interweniowanie w najbardziej narażonych środowiskach”, mówi Gianluca Brunori, koordynator projektu DESIRA. Brunori przekonuje także, że technologie cyfrowe mogą być przełomowe w kontekście obszarów wiejskich, poprawiają bowiem zarządzanie ryzykiem środowiskowym, zwiększają przejrzystość łańcucha dostaw, wzmacniają świadczenie usług publicznych i przyczyniają się do rewitalizacji rolnictwa. Współprojektowanie rozwiązań wraz ze społecznościami wiejskimi – jak ma to miejsce w 21 żywych laboratoriach – pozwala uwzględnić lokalne potrzeby przy tworzeniu innowacji. Pomimo wysiłków UE wdrażanie na poziomie krajowym opóźnia się ze względu na bariery administracyjne i naukowe, przestarzałe procedury i niewystarczające umiejętności na szczeblu lokalnym. Skuteczna transformacja cyfrowa obszarów wiejskich wymaga połączenia rozwiązań odgórnych i oddolnych. „Podejście społeczno-cyberfizyczne ma istotny potencjał, gdyż pozwala lepiej zrozumieć gotowość użytkowników do korzystania z rozwiązań cyfrowych oraz możliwości zastosowania poszczególnych technologii w danym kontekście. Jednocześnie pomaga w zrozumieniu ekosystemów cyfrowych, które wpływają na przyjmowanie się i skuteczność rozwiązań cyfrowych”, tłumaczy Brunori.
Zagadka wpływu transformacji cyfrowej
Zespół DESIRA wskazał na trzy kluczowe czynniki wpływu: projekt, dostęp oraz złożoność. Rozwiązania cyfrowe muszą być projektowane tak, aby wspierały zrównoważony rozwój, uwzględniały przepaść cyfrową na obszarach wiejskich i pozwalały kontrolować złożone aspekty technologii. Współprojektowanie razem ze społecznościami wiejskimi wpisuje się w Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ, ponieważ wspiera jakość pracy, równowagę płci, edukację i ochronę środowiska. „Współprojektowanie w oparciu o te czynniki wraz ze społecznościami wiejskimi stanowi skuteczny sposób na realizację celów zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza w dziedzinie jakości pracy, równowagi płci, edukacji, środowiska”, dodaje koordynator projektu.
Transformacyjny potencjał technologii cyfrowych w społecznościach wiejskich
Projekt DESIRA zakończył się w maju 2023 r., ale nie oznacza to końca opracowanych w jego ramach koncepcji. Uczestnicy DESIRA zainicjowali interakcje i partnerstwa z JRC, FAO, OECD, a także organizacjami krajowymi w Europie i na innych kontynentach. Opracowana przez zespół koncepcja systemów społeczno-cyberfizycznych zyskuje na popularności w społeczności naukowej, powstają też inne bazujące na niej projekty. Obiecująca jest współpraca z organizacjami międzynarodowymi i zastosowanie tej koncepcji w różnych zakątkach globu. Spostrzeżenia zespołu DESIRA dotyczące dynamicznej przepaści cyfrowej, transformacyjnego potencjału rozwiązań cyfrowych i wyzwań związanych z wdrażaniem stanowią cenne wskazówki dla decydentów, badaczy i innowatorów z całego świata, zajmujących się transformacją cyfrową obszarów wiejskich.
Słowa kluczowe
DESIRA, transformacja cyfrowa obszarów wiejskich, technologie cyfrowe, podejście społeczno-cyberfizjologiczne, cele zrównoważonego rozwoju
